Rất nhiều người nhớ đến ông vì nỗi buồn xa cách của mối tình lãng mạn ở “Mùa Thu Paris.” Cũng có nhiều người chỉ muốn một lần trong đời đến Paris để ngắm ga Lyon đèn vàng, bởi đã trót phiêu diêu với nỗi buồn “Chưa Bao Giờ Buồn Thế.” Nhắm mắt và hình dung, một chàng trai khoác áo măng-tô đứng lặng nhìn dáng cô người yêu “mắt nâu tóc vàng sợi nhỏ” khuất dần trong màn sương. Ánh đèn vàng của ga Lyon mềm rũ trên mặt đất. Lãng mạn đến thế là cùng. Thi vị hóa tình yêu đến thế là cùng.Nhà thơ Cung Trầm Tưởng. (Hình: Hạnh Tuyền/Người Việt)
Tôi thì có khác một chút.
Nhắc đến Cung Trầm Tưởng thì tôi nhớ đến “tiếng xe về, lăn về viễn phố,” nghe thoảng “tiếng chân gõ guốc xa xa,” ôm ấp “hồn ai cô đơn tìm về ấm cúng”…
Trong nhiều năm, vào những buổi sáng tờ mờ sương giữa mùa Đông, tôi đeo vào hai tai nghe của chiếc máy cassette Walkman màu đen, đứng chờ chuyến tàu đầu tiên từ Springfield đến Melbourne Central. Cảnh vật mờ ảo hai bên đường tàu chạy, nhịp cùng tiếng hát thời còn trẻ của Khánh Ly xoáy vào tim những lời tỉ tê của “Bên Ni Bên Nớ.” Cái thời mà 20 phút cho một cuộc gọi viễn liên về quê là tiền lương của ba, bốn ngày đi làm thêm sau giờ học.
Nghe hai câu: “Hồn ai cô đơn tìm về ấm cúng. Em có nghe bi ai tình ai ấp úng,”
của “Bên Ni Bên Nớ” cứ tưởng tượng như tác giả đang viết giúp cho mình. Đường về quê xa quá xa. Từng ngày từng giờ, “hẹn ai bên ni dài in ngõ cũ.”
“Bên Ni Bên Nớ” có tựa gốc là “Tương Phản.” Khi nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc, ông đặt tên ca khúc là “Bên Ni, Bên Nớ.” Đây không phải là bài thơ về tình trai gái. Bài thơ dựa vào bối cảnh thật ngày ông còn là một cậu thanh niên 18 tuổi. Cuối khu phố ông ở lúc đó là một nghĩa địa. Mỗi đêm, ông nghe “tiếng chân gõ guốc người xa vắng người,” nhưng không phải của hồn ma bóng quế, mà đó là bước chân của những người lao động.
Cung Trầm Tưởng liên cảm đến chiến tranh đã chia đất nước thành hai thế giới:
“Bên tê thành phố tráng lệ,
Giai nhân nằm khoe lõa thể
Bên ni phố vắng ôi lòng ngoại ô.”
Đến chết chóc, chia lìa “hoang liêu về chết tha ma” và sự tái sinh”:
“Bấm đốt ngón tay chờ đợi
Chờ ngày con thơ, thơ cũng ra đời.”
Trong thời chia ly loạn lạc, không biết ngày mai ấy, tình yêu giữa người và người, giữa người và đất, được thi vị hóa và hòa thành một.
Toàn bài thơ “Tương Phản” và sau đó trở thành ca khúc “Bên Ni Bên Nớ” là tiếng lòng tha thiết của người nghệ sĩ, (ông) linh cảm cho vận mệnh bi thương, tương phản của một đất nước chia lìa, đầy những tâm hồn cô đơn mong tìm về ấm cúng. Nhưng dù vậy, Cung Trầm Tưởng vẫn kết thúc linh cảm bi ai của mình bằng một bức tranh hy vọng. Cho dù sương rơi bên ngoài tấm liếp phên cũ kỹ, khép hờ kia, thì bên trong vẫn “kín gió ấm ơi là tình.”

Cung Trầm Tưởng đã về “Bên Ni, Bên Nớ” trọn một tháng. Ga Lyon, đèn vẫn hiu hắt vàng. Mùa Thu vẫn về, rồi vẫn đi. Một thế hệ vàng son đã đi qua và lớn lên với lời thơ của Cung Trầm Tưởng. Họ đã sống, đã yêu và đã mơ mộng qua những hình ảnh, niềm vui và cả nỗi niềm khắc khoải trong thơ nhạc của ông.

* Ga Lyon có tên chính thức là Paris-Gare-de-Lyon, một trong sáu ga xe lửa tuyến chính lớn ở Paris.

* Nhà thơ Cung Trầm Tưởng, tác giả của nhiều bài thơ nổi tiếng được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc như “Mùa Thu Paris,” “Chưa Bao Giờ Buồn Thế,”… qua đời lúc 4 giờ 27 phút, chiều 9 Tháng Mười, tại bệnh viện United Hospital, thành phố Saint Paul, tiểu bang Minnesota.

Bài thơ “Tương Phản” (tức “Bên Ni, Bên Nớ” do Phạm Duy phổ nhạc) Hiếu Yên
Người Việt