Tweet
Dù có chứa đến 99% thành phần là nước, nhưng nước bọt là một chất rất đặc biệt, đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì tình trạng sức khỏe tốt cũng như lưu giữ nhiều bí mật kinh ngạc về chủ nhân của mình.
(Minh họa)
Theo ông Gordon Proctor, giáo sư chuyên ngành sinh học thuộc Trường King's College (London, Anh), ngoài thành phần chính là nước, nước bọt còn chứa nhiều loại vi khuẩn được tìm thấy trong ruột của chúng ta cũng như các chất cực mạnh giúp chống lại vi trùng và thúc đẩy việc làm lành các vết thương. Đây có thể là lý do tại sao mà mọi người thường cho ngón tay của mình vào miệng theo bản năng nếu bị trầy xước hoặc bị đứt tay.
Hiện nay, nước bọt đang được sử dụng để phát hiện ra các căn bệnh khác nhau. Trường đại học ở Los Angeles, California (Mỹ) mới đây tuyên bố đã nghiên cứu ra một phương pháp kiểm tra có thể phát hiện ra ung thư phổi ở giai đoạn đầu trước cả khi căn bệnh có thể khám phá ra từ việc xét nghiệm máu. Dạng xét nghiệm mới này tìm kiếm các mảnh DNA của khối u trong trong một giọt nước bọt và có thể cho kết quả chỉ trong vòng 10 phút.
Nước bọt còn chứa cùng các loại vi khuẩn được tìm thấy trong đường ruột của chúng ta
Nước bọt cũng đã được sử dụng để xem, liệu ai đó có đang mắc bệnh nhiễm trùng, chẳng hạn như virus HPV (có liên quan đến ung thư cổ tử cung) hay không? Giới khoa học cũng đang nghiên cứu về cách sử dụng nước bọt để giám sát những chứng bệnh như tiểu đường, với chi phí thấp hơn và cách thực hiện dễ dàng hơn so với cách xét nghiệm máu hoặc nước tiểu.
Dưới đây là một số điều kinh ngạc nữa về nước bọt, mà đa số chúng ta chưa biết đến:
* Nước bọt có chứa testosterone
Nước bọt của cả đàn ông và phụ nữ đều chứa các hormone, bao gồm testosterone, oestrogen, progesterone, cortisone và melatonin. Điều này là do các hormone nói trên được hòa tan trong chất béo, nên sẽ dễ dàng đi xuyên thấu qua các thành tế bào vào tuyến nước bọt. Hiện, giới khoa học gia vẫn chưa rõ, liệu chúng có chức năng nào về sinh lý học trong nước bọt hay không.
* Nước bọt còn chứa calcium, các hợp chất kháng khuẩn và các tế bào bong tróc từ thành miệng. Đó là lý do tại sao mà việc xét nghiệm nước bọt có thể phân tích được DNA. "Nếu không có nước bọt, có thể sẽ dể bị mắc các bệnh nhiễm trùng gây khó chịu, chẳng hạn như chứng tưa miệng, lở loét miệng và bệnh nướu răng", giáo sư Proctor cho biết.
Mỗi người sản sinh ra 3 loại nước bọt khác nhau
Nước bọt do các tuyến nước bọt sản sinh ra. Mỗi người có 3 cặp tuyến nước bọt: một cặp ở má (tuyến mang tai), một cặp ở hàm (tuyến hàm dưới) và một cặp dưới lưỡi (tuyến dưới lưỡi). Tất cả tuyến này đều chuyển nước bọt qua các ống để vào miệng.
Nước bọt do các tuyến nước bọt sản sinh ra.
Mỗi cặp tuyến nước bọt này sản sinh ra một công thức hơi khác nhau. Chẳng hạn như, theo giáo sư Proctor, tuyến mang tai sản sinh ra nước bọt chứa đầy nước, giúp làm ẩm ướt thức ăn khi chúng ta nhai. Nước bọt phía dưới lưỡi, nhầy dính hơn nhiều và là "lớp bảo vệ" đặc biệt bao phủ bên trong miệng khi chủ nhân không ăn.
Con người sản sinh ra ít nước bọt hơn lúc ban đêm vì chúng ta không có ăn gì nên không có hành động nhai để kích thích việc tiết ra nước bọt. Đây cũng là lý do tại sao mà chúng ta cảm thấy bị khát nước lúc tỉnh dậy.
Khi chúng ta nhìn thấy hoặc ngửi thấy thức ăn, bộ não sẻ phát tín hiệu cho các tuyến nước bọt để sản sinh ra thêm nước bọt, đôi khi còn nhiều hơn khi chúng ta bắt đầu nhai, vì các bộ phận cảm thụ cơ học (các tế bào cảm giác ghi nhận âm thanh hoặc sự đụng chạm) ở thành miệng và trong nướu răng nhận ra áp lực của hành động nhai và truyền đi các tín hiệu này về bộ não.
Răng sẽ mục nát nếu thiếu nước bọt
Theo tiến sĩ nha khoa Mervyn Druian, nước bọt cũng rất quan trọng trong việc giúp ngăn chặn tình trạng bị sâu răng và mất lớp men răng, nhờ có chứa một chất giúp trung hòa tính axit. Ngoài ra, các hợp chất kháng khuẩn trong nước bọt có thể giúp loại bỏ các vi khuẩn gây ra các mảng bám ở chân răng.
Quan trọng nhất là, các dòng chảy liên tục của nước bọt sẽ trôi các vi khuẩn dư thừa, khiến cho chúng không thể bám trụ lại vững chắc. Nước bọt thậm chí còn có tác dụng hỗ trợ làm cho cứng răng vì có chứa thành phần calcium, có thể thẩm thấu được vào men răng.
Khô miệng có thể là dấu hiệu của bệnh
Theo sự ước tính trung bình, một người bình thường sẽ sản sinh khoảng 1-2 lít nước bọt mỗi ngày, gần tương đương với dớ lượng nước tiểu mà họ sẽ thải ra. Thiếu nước bọt có thể cho thấy về một dấu hiệu báo động cho sức khỏe. Chẳng hạn như, hội chứng Sjogren, một sự rối loạn tự miễn, gây ra sự tổn hại dần dần đến các tuyến nước bọt và cuối cùng có thể làm ngưng quá trình tiết ra nước bọt ở miệng.
Thiếu nước bọt có thể một dấu hiệu báo động cho sức khỏe.
Mặc dù hội chứng Sjogren không đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người mắc bệnh này, nhưng có thể gây ra nhiều sự bất tiện, khó chịu cho họ. Tỷ lệ mắc bệnh này ở phụ nữ cao gấp 9 lần ở đàn ông và bệnh có xu hướng sẽ bùng phát ở lứa tuổi trung niên.
Ngoài ra, những người vừa trải qua phương pháp xạ trị hoặc hóa trị cũng có thể sản sinh ra lượng nước bọt ít hơn hoặc sẽ ngưng tiết ra nước bọt.
Nước bọt có thể dự báo trước cái chết
Một cuộc nghiên cứu đăng tải tháng 12/2015 trên tạp chí khoa học PLOS One có phát hiện, số lượng kháng thể A (IgA) trong nước bọt của người sẽ giảm xuống khi cái chết đang đến gần. Trong đó, kháng thể A (IgA) do các tế bào bạch cầu tiết ra để chống lại nhiễm trùng trong cơ thể.
Tiến sĩ Anna Phillips, chuyên gia về tâm lý học sức khỏe thuộc Đại học Birmingham (Anh), người đứng đầu công việc nghiên cứu này, cho biết: "Chúng tôi vẫn cần phải xem có thể sử dụng nước bọt trong các cuộc kiểm tra sức khỏe như thế nào. Dù vẫn cần hiểu rõ hơn tỷ lệ kháng thể tiết ra tới mức nào nên được coi là đáng lo ngại, nhưng chúng tôi hiện có thể nói chắc chắn rằng, nó là một dấu hiệu sớm báo động về nguy cơ bị tử vong".
(Minh họa)
Theo ông Gordon Proctor, giáo sư chuyên ngành sinh học thuộc Trường King's College (London, Anh), ngoài thành phần chính là nước, nước bọt còn chứa nhiều loại vi khuẩn được tìm thấy trong ruột của chúng ta cũng như các chất cực mạnh giúp chống lại vi trùng và thúc đẩy việc làm lành các vết thương. Đây có thể là lý do tại sao mà mọi người thường cho ngón tay của mình vào miệng theo bản năng nếu bị trầy xước hoặc bị đứt tay.
Hiện nay, nước bọt đang được sử dụng để phát hiện ra các căn bệnh khác nhau. Trường đại học ở Los Angeles, California (Mỹ) mới đây tuyên bố đã nghiên cứu ra một phương pháp kiểm tra có thể phát hiện ra ung thư phổi ở giai đoạn đầu trước cả khi căn bệnh có thể khám phá ra từ việc xét nghiệm máu. Dạng xét nghiệm mới này tìm kiếm các mảnh DNA của khối u trong trong một giọt nước bọt và có thể cho kết quả chỉ trong vòng 10 phút.
Nước bọt còn chứa cùng các loại vi khuẩn được tìm thấy trong đường ruột của chúng ta
Nước bọt cũng đã được sử dụng để xem, liệu ai đó có đang mắc bệnh nhiễm trùng, chẳng hạn như virus HPV (có liên quan đến ung thư cổ tử cung) hay không? Giới khoa học cũng đang nghiên cứu về cách sử dụng nước bọt để giám sát những chứng bệnh như tiểu đường, với chi phí thấp hơn và cách thực hiện dễ dàng hơn so với cách xét nghiệm máu hoặc nước tiểu.
Dưới đây là một số điều kinh ngạc nữa về nước bọt, mà đa số chúng ta chưa biết đến:
* Nước bọt có chứa testosterone
Nước bọt của cả đàn ông và phụ nữ đều chứa các hormone, bao gồm testosterone, oestrogen, progesterone, cortisone và melatonin. Điều này là do các hormone nói trên được hòa tan trong chất béo, nên sẽ dễ dàng đi xuyên thấu qua các thành tế bào vào tuyến nước bọt. Hiện, giới khoa học gia vẫn chưa rõ, liệu chúng có chức năng nào về sinh lý học trong nước bọt hay không.
* Nước bọt còn chứa calcium, các hợp chất kháng khuẩn và các tế bào bong tróc từ thành miệng. Đó là lý do tại sao mà việc xét nghiệm nước bọt có thể phân tích được DNA. "Nếu không có nước bọt, có thể sẽ dể bị mắc các bệnh nhiễm trùng gây khó chịu, chẳng hạn như chứng tưa miệng, lở loét miệng và bệnh nướu răng", giáo sư Proctor cho biết.
Mỗi người sản sinh ra 3 loại nước bọt khác nhau
Nước bọt do các tuyến nước bọt sản sinh ra. Mỗi người có 3 cặp tuyến nước bọt: một cặp ở má (tuyến mang tai), một cặp ở hàm (tuyến hàm dưới) và một cặp dưới lưỡi (tuyến dưới lưỡi). Tất cả tuyến này đều chuyển nước bọt qua các ống để vào miệng.
Nước bọt do các tuyến nước bọt sản sinh ra.
Mỗi cặp tuyến nước bọt này sản sinh ra một công thức hơi khác nhau. Chẳng hạn như, theo giáo sư Proctor, tuyến mang tai sản sinh ra nước bọt chứa đầy nước, giúp làm ẩm ướt thức ăn khi chúng ta nhai. Nước bọt phía dưới lưỡi, nhầy dính hơn nhiều và là "lớp bảo vệ" đặc biệt bao phủ bên trong miệng khi chủ nhân không ăn.
Con người sản sinh ra ít nước bọt hơn lúc ban đêm vì chúng ta không có ăn gì nên không có hành động nhai để kích thích việc tiết ra nước bọt. Đây cũng là lý do tại sao mà chúng ta cảm thấy bị khát nước lúc tỉnh dậy.
Khi chúng ta nhìn thấy hoặc ngửi thấy thức ăn, bộ não sẻ phát tín hiệu cho các tuyến nước bọt để sản sinh ra thêm nước bọt, đôi khi còn nhiều hơn khi chúng ta bắt đầu nhai, vì các bộ phận cảm thụ cơ học (các tế bào cảm giác ghi nhận âm thanh hoặc sự đụng chạm) ở thành miệng và trong nướu răng nhận ra áp lực của hành động nhai và truyền đi các tín hiệu này về bộ não.
Răng sẽ mục nát nếu thiếu nước bọt
Theo tiến sĩ nha khoa Mervyn Druian, nước bọt cũng rất quan trọng trong việc giúp ngăn chặn tình trạng bị sâu răng và mất lớp men răng, nhờ có chứa một chất giúp trung hòa tính axit. Ngoài ra, các hợp chất kháng khuẩn trong nước bọt có thể giúp loại bỏ các vi khuẩn gây ra các mảng bám ở chân răng.
Quan trọng nhất là, các dòng chảy liên tục của nước bọt sẽ trôi các vi khuẩn dư thừa, khiến cho chúng không thể bám trụ lại vững chắc. Nước bọt thậm chí còn có tác dụng hỗ trợ làm cho cứng răng vì có chứa thành phần calcium, có thể thẩm thấu được vào men răng.
Khô miệng có thể là dấu hiệu của bệnh
Theo sự ước tính trung bình, một người bình thường sẽ sản sinh khoảng 1-2 lít nước bọt mỗi ngày, gần tương đương với dớ lượng nước tiểu mà họ sẽ thải ra. Thiếu nước bọt có thể cho thấy về một dấu hiệu báo động cho sức khỏe. Chẳng hạn như, hội chứng Sjogren, một sự rối loạn tự miễn, gây ra sự tổn hại dần dần đến các tuyến nước bọt và cuối cùng có thể làm ngưng quá trình tiết ra nước bọt ở miệng.
Thiếu nước bọt có thể một dấu hiệu báo động cho sức khỏe.
Mặc dù hội chứng Sjogren không đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người mắc bệnh này, nhưng có thể gây ra nhiều sự bất tiện, khó chịu cho họ. Tỷ lệ mắc bệnh này ở phụ nữ cao gấp 9 lần ở đàn ông và bệnh có xu hướng sẽ bùng phát ở lứa tuổi trung niên.
Ngoài ra, những người vừa trải qua phương pháp xạ trị hoặc hóa trị cũng có thể sản sinh ra lượng nước bọt ít hơn hoặc sẽ ngưng tiết ra nước bọt.
Nước bọt có thể dự báo trước cái chết
Một cuộc nghiên cứu đăng tải tháng 12/2015 trên tạp chí khoa học PLOS One có phát hiện, số lượng kháng thể A (IgA) trong nước bọt của người sẽ giảm xuống khi cái chết đang đến gần. Trong đó, kháng thể A (IgA) do các tế bào bạch cầu tiết ra để chống lại nhiễm trùng trong cơ thể.
Tiến sĩ Anna Phillips, chuyên gia về tâm lý học sức khỏe thuộc Đại học Birmingham (Anh), người đứng đầu công việc nghiên cứu này, cho biết: "Chúng tôi vẫn cần phải xem có thể sử dụng nước bọt trong các cuộc kiểm tra sức khỏe như thế nào. Dù vẫn cần hiểu rõ hơn tỷ lệ kháng thể tiết ra tới mức nào nên được coi là đáng lo ngại, nhưng chúng tôi hiện có thể nói chắc chắn rằng, nó là một dấu hiệu sớm báo động về nguy cơ bị tử vong".