Tweet
Có bao giờ bạn sẽ quyết định mua một món hàng nào đó vì đơn giản chỉ là do thấy người bán hàng xinh đẹp hay là do thần tượng của bạn đang là người đại diện cho nhãn hàng đó.
Nếu có, thì câu trả lời là bạn đang bị hiệu ứng hào quang (Halo Effect) chi phối. Hãy đọc qua bài viết này để tìm hiểu xem hiệu ứng này là gì và cách để giảm thiểu sự ảnh hưởng của hiệu ứng này nhằm giúp chúng ta có thể đánh giá mọi thứ một cách khách quan và chính xác hơn.
1) Hiệu ứng hào quang là gì?
Hiệu ứng hào quang (Halo Effect) là một loại định kiến về nhận thức xảy ra khi ấn tượng của bạn về một người nào đó mà bạn mới gặp lần đầu quá mạnh, khiến cho bạn không có một cái nhìn chính xác, đúng đắn về họ. Ví dụ như ấn tượng tổng quát của một anh chàng nào, có thể đó là thấy anh ta có vẻ thật tử tế, đã gây ảnh hưởng đến sự đánh giá của bạn (chắc hẳn anh ấy là một người rất thông minh). Nếu ấn tượng ban đầu quá tốt bạn sẽ toàn nhìn thấy những điểm tích cực, ngược lại nếu ấn tượng quá tệ bạn sẽ chỉ toàn nhìn thấy những điểm tiêu cực, những mặt không tốt nào đó.
Hiệu ứng hào quang dùng để mô tả về tâm lý con người dễ bị chi phối bởi cái nhìn phiến diện, một chiều của bản thân về những thứ hào nhoáng trước mắt.
Một ví dụ nữa là về ấn tượng của chúng ta đối với những người nổi tiếng. Chúng ta cảm thấy họ là những người thành công, dễ mến, xinh đẹp nên chúng ta thường đánh giá là họ rất đáng tin, thông minh và tất nhiên chúng ta lại nảy sinh ra nhiều thiện cảm ngay với họ dù chưa hề gặp mặt lần nào. Các cơ sở kinh doanh hiện nay cũng đã áp dụng hiệu ứng này rất thành công, khi họ mời những người nổi tiếng có mức ảnh hưởng đến công chúng như nghệ sĩ, diễn viên, ca sĩ có tiếng tăm nổi bật để đứng ra quảng cáo cho thương hiệu sản phẩm của họ.
Chúng ta thường đánh giá một ai đó dựa theo ấn tượng, cái nhìn lúc ban đầu. Bởi vì lẽ thường tình người ta thích suy nghỉ bằng lý trí nhưng lại quyết định dựa trên cảm xúc. Chuyên gia tâm lý học Leonard Bickman đã kiểm chứng vấn đề này và đưa ra kết luận cho rằng, "Vẻ ngoài của chúng ta thường tác động xấu tốt đến sự trung thực và hành vi của người đối diện".
2) Lịch sử về "hiệu ứng hào quang"
Hiệu ứng hào quang này được đặt tên do bác sĩ tâm lý học Edward Thorndike, ông đã đặt ra tên này trong một bài báo vào năm 1920 với tiêu đề "The Constant Error in Psychological Ratings"
Ông Edward Thorndike là người đầu tiên đã đưa "hiệu ứng hào quang" ra bàn luận.
Trong bài nghiên cứu về chủ đề này, ông Thorndike yêu cầu các cấp chỉ huy trong quân đội đánh giá một loạt các phẩm chất của những người lính cấp dưới. Những phẩm chất được đánh giá bao gồm khả năng lãnh đạo chỉ huy, ngoại hình, trí thông minh, lòng trung thành và sự tin cậy. Kết quả nghiên cứu của ông cho thấy những người lính được cấp chỉ huy đánh giá cao về ngoại hình cũng sẽ được đánh giá cao về khả năng chỉ đạo, trí tuệ, lòng trung thành… Ngược lại, khi cấp chỉ huy có ấn tượng không tốt về một người lính nào đó thì sự đánh giá này sẽ đưa ra nhận xét khá tiêu cực về mọi mặt.
Những phẩm chất này thật ra không hề có dính líu gì với nhau, chẳng hạn như đẹp trai thì không có liên quan gì đến trí tuệ và thông minh thì cũng như lòng trung thành nhưng chỉ cần một phẩm chất nào đó được xếp hạng cao thì những phẩm chất khác cũng được đánh giá cao, ngược lại nếu bị nhận xét tiêu cực về một điểm gì đó thì sẽ kéo những phẩm chất khác xuống hạng thấp nhất.
Vậy thì, tại sao cái ấn tượng tổng quát ban đầu của chúng ta về một người có thể tạo ra "vầng hào quang" nào đó, gây ảnh hưởng đến việc đánh giá của chúng ta về những đặc điểm cụ thể? Các chuyên gia nghiên cứu đã tìm thấy ở đây vai trò của sức hấp dẫn. Nhiều chuyên gia khác cũng đã nhận thấy rằng, nếu một người được đánh giá là ưa nhìn thì chúng ta có xu hướng tin tưởng rằng họ có thụ đắc được những phẫm cách tích cực và là con người thông minh, dể gần gũi.
3) Hiệu ứng hào quang trong cuộc sống.
+ Hiệu ứng hào quang trong tình cảm.
Hiệu ứng hào quang trong tình cảm sẽ giúp cho chúng ta dễ dàng bị thu hút bởi người khác giới, dựa vào ngoại hình và ấn tượng ban đầu mà họ đã cố tình tạo ra. Bạn thường sẽ bị thu hút bởi những người có ngoại hình ưa nhìn, hấp dẫn và tin rằng người này có nhiều phẫm chất tích cực mặc dù chưa hiểu gì nhiều về họ. Ví dụ các cô gái sẽ có nhiều thiện cảm với những anh chàng bảnh bao mặc áo sơ mi, quần tây, đeo kính vì nghĩ rằng chắc anh ấy là người có thu nhập cao, dễ mến, vui tính, học thức cao.
+ Hiệu ứng hào quang trong công việc.
Trong môi trường làm việc, việc đánh giá của cấp trên đối với nhân viên ít nhiều cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng này, nếu một nhân viên có chuyên môn không cao nhưng bù lại là đã thể hiện ra sự nhiệt tình, ham học hỏi, chăm chỉ thì cấp trên sẽ rất vui vẻ và đánh giá cao năng suất làm việc của nhân viên đó cao hơn so với kinh nghiệm và khả năng làm việc thật sự của anh ta.
+ Hiệu ứng hào quang trong học đường.
Tại môi trường học đường, Halo Effect có thể sẽ có ảnh hưởng ít nhiều đến kết quả học hành của trẻ. Ví dụ thường thấy được là các thầy cô thường đánh giá những học sinh ngoan ngoãn, có cư xử tốt, biết lễ phép là những học sinh thông minh, ngược lại những em nào để lại cho thầy cô cái nhìn không tốt, họ liền cho rằng đó là những đứa trẻ thất bại, yếu kém.
4) Thay đổi ánh nhìn bằng cách tận dụng hiệu ứng hào quang.
Đọc đến đây thì chắc bạn cũng đã hiểu sơ qua về hiệu ứng này rồi và biết được lý do tại sao mà chúng ta lại thường đánh giá người khác một cách thiếu khách quan như vậy. Nhưng cũng không thể phủ nhận được rằng, ấn tượng ban đầu là một yếu tố đánh giá rất quan trọng. Cho nên bạn hãy luyện tập trau dồi kiến thức, để có thể thay đổi ánh nhìn của người khác, tự tạo ra một ánh "hào quang" nào đó cho riêng mình.
Thật ra cũng không có gì quá phức tạp lắm đâu, đơn giản chỉ cần bạn chú ý hơn về cách ăn mặc của mình, ăn mặc lịch sự chỉnh tề là cách dễ dàng gây ra ấn tượng tốt với người khác. Giả sử bạn đang đi gặp khách hàng, một bộ áo vest đẹp sẽ là điểm cộng giúp cho bạn tạo ra ấn tượng ban đầu tốt với khách hàng, việc ăn mặc lịch sự rất quan trọng vì nếu bạn để mất điểm ngay từ ban đầu thì bạn sẽ mất rất nhiều thời gian và công sức để lấy lòng của người khác sau đó.
Vẻ ngoài gọn gàng, ăn mặc đúng phong cách có thể đem đến cho bạn rất nhiều lợi thế trong việc giao tế hàng ngày
Hiệu ứng hào quang cho thấy rằng, người ta thường đánh giá một sự việc theo hướng chứng minh cho định kiến một chiều của bản thân. Vậy cũng đừng nên để ánh hào quang này sẽ đánh lừa đôi mắt của bạn, đừng vì ánh hào quang rực rỡ tỏa ra từ chiếc vương miện mà đánh giá quá cao người đang đội nó.