Tweet
Bệnh nhiễm nấm xâm lấn hiện đang giết chết hàng triệu người và có xu hướng ngày càng gia tăng. Vậy thì, lý do tại sao mà giới khoa học không nghiên cứu các phương pháp điều trị hiệu quả để làm giảm thiểu rủi ro cho những người bị suy giảm miễn dịch?
Phần lớn chúng ta nghĩ rằng, khi bị nhiễm nấm mốc cũng giống như bị nhiễm trùng nấm men hoặc bệnh nấm ở da chân, thường có biểu hiện là bị ngáy và khó chịu nhưng vô hại và tương đối dễ được điều trị. Tuy nhiên, có nhiều loài nấm ẩn nấp trên khắp thế giới, nhắm vào những người có hệ thống miễn dịch suy yếu. Khi xâm nhập vào cơ thể con người, những loại nấm này có thể đề kháng lại các loại thuốc kháng sinh và thường gây bệnh nặng hoặc đưa đến tử vong.
Gần đây, loại nấm Candida auris đang phát sinh rộng rãi hơn trên khắp Hoa Kỳ và thế giới với con số người bị tử vong ngày càng tăng. Candida auris rất khó bị phát hiện qua xét nghiệm máu. Sau khi được chẩn đoán xác định rõ ràng thì việc điều trị có thể gặp khó khăn do những sai lầm từ cách điều trị không phù hợp do chẩn đoán sai trước đó và khả năng loại nấm lây nhiễm này tìm cách né tránh và kháng lại thuốc trụ sinh khá cao.
Những người dễ bị nhiễm Candida auris là các bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch như bệnh nhân bị tiểu đường, những người được cấy ghép nội tạng hoặc mô, những người dùng thuốc ức chế miễn dịch và bất cứ ai đang được hóa trị. Nấm Candida auris có tính chất cơ hội, đặc biệt là trong môi trường ở bệnh viện và có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua ống thông xâm lấn, máy trợ thở hoặc trong quá trình phẫu thuật.
Candida auris cũng dễ dàng lây lan từ người này sang người khác vì có thể sống trên da mà không có gây ra triệu chứng. Candida auris cũng dễ tìm thấy trên các bề mặt của bệnh viện (ví dụ: giường và thiết bị) khi chúng được làm vệ sinh sạch sẽ không đúng cách. Một đợt bùng phát vào năm 2018 tại đơn vị chăm sóc đặc biệt của Bệnh viện ở Đại học Oxford tại Vương quốc Anh được xác định là do thiết bị đa dụng gây ra, bao gồm cả nhiệt kế dùng để đo nhiệt độ dưới nách.
Candida auris và các mầm bệnh nấm chết người khác, chẳng hạn như Aspergillus và Pneumocystis, chịu trách nhiệm cho ít nhất 13 triệu ca bị nhiễm trùng và khoảng 1,5 triệu ca tử vong mỗi năm, tỷ lệ tử vong tương tự như bệnh lao, HIV, sốt rét và ung thư vú.
Căn bệnh bị nhiễm nấm chết người này đã gia tăng đều đặn trong 50 năm qua, với tỷ lệ tử vong toàn cầu tương đương với tỷ lệ của một số căn bệnh nan y nhất, nhưng không hiểu lý do tại sao mà giới khoa học không nghiên cứu và đề xuất thêm các phương pháp điều trị có hiệu quả hầu giảm thiểu rủi ro cho những người bị suy giảm miễn dịch?
Câu trả lời có liên quan đến những thách thức về khoa học và kinh tế.
Những thách thức về mặt khoa học trong việc điều trị và ngăn ngừa bệnh nấm
Có hàng trăm loại kháng sinh khác nhau được sử dụng để điều trị bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và thuốc đề kháng virus cũng ngày càng hiệu quả trong việc chống lại virus, rút ngắn các triệu chứng bệnh và giúp tăng cường hệ thống miễn dịch.
Nhưng việc sản xuất ra các loại thuốc để điều trị nhiễm nấm có thể phức tạp vì các loại nấm này có cùng loại tế bào với tế bào của người, vì vậy một dược chất khi được chế biến ra để tiêu diệt nấm cũng có thể nhắm vào tế bào lành của người. Nhiều loại thuốc chống nấm có hiệu lực khá cao, vì vậy nếu chúng tấn công vào tế bào người, chúng có thể gây ra tổn thương ở thận hoặc gan, nhất là khi khi được sử dụng trong thời gian dài.
Tình trạng đề kháng lại thuốc trụ sinh chống nấm
Một thách thức khác là xu hướng bị nhiễm nấm này trở nên chống lại một số loại thuốc trụ sinh có tác dụng tốt để diệt nấm. Có một số lý do tại sao mà những căn bệnh nhiễm trùng này có thể tạo ra khả năng đề kháng lại thuốc diệt nấm.
Các loại thuốc mới có triển vọng đang được các công ty dược phẩm sản xuất, nhưng cần được nghiên cứu bổ sung về độ an toàn và hiệu quả
Liệu pháp miễn dịch đang phát triển
Liệu pháp miễn dịch đã được sử dụng trong nhiều năm qua để chống lại nhiều căn bệnh ung thư thành công bằng cách dạy cho hệ thống miễn dịch để tìm và tiêu diệt các tế bào ung thư.
Zeeshan Afzal, một bác sĩ thú y về khoa học lâm sàng và có nhiều kinh nghiệm về bệnh nấm, cho biết: "Một ví dụ về liệu pháp miễn dịch đối với căn bệnh bị nhiễm nấm xâm lấn là các kháng thể đơn dòng được thiết kế để nhắm mục tiêu và vô hiệu hóa các tế bào nấm một cách cụ thể".
Bác sĩ Afzal cho biết, ông tin rằng một phương pháp có triển vọngkhác là sử dụng các cytokine, các phân tử báo hiệu hệ thống miễn dịch phản ứng với các bệnh nhiễm nấm này. "Các cuộc nghiên cứu đang được tiến hành và đã có một số phát hiện đầy hứa hẹn trong lĩnh vực này".
Vaccine phòng ngừa nấm cũng đang trong giai đoạn sản xuất
Hiện đã có hơn 25 loại vaccine ngừa nhiễm nấm trên toàn thế giới, nhưng tiếc thay, không loại vaccine nào có thể bảo vệ cho những bệnh nhân dễ bị tổn thương, bị suy giảm miễn dịch tránh khỏi bị nhiễm nấm.
Karen Norris, người có bằng tiến sĩ về khoa học y sinh và vi sinh học, đồng thời là thành viên của Trung tâm vaccine và miễn dịch học của Đại học ở tiểu bang Georgia, đang nghiên cứu để tìm ra một loại vaccine bảo vệ chống lại các mầm bệnh nấm chịu trách nhiệm cho hơn 80% các ca nhiễm nấm gây ra tử vong.
Sẽ không có vaccine sớm vì các cuộc thử nghiệm trên người có thể sẽ còn tiếp tục trong 5 năm sắp tới.
Những thách thức về kinh tế trong việc điều trị và ngăn ngừa nấm
Nhiễm nấm gây ra tốn kém thiệt hại cho hệ thống chăm sóc sức khỏe hàng triệu đô la mỗi năm. Theo các nghiên cứu được công bố trên Open Forum Infectious Diseases, vào năm 2018, đã có 666,235 ca bị nhiễm nấm được chẩn đoán ở Hoa Kỳ. Chi phí nhập viện ước tính có liên quan trực tiếp là 6,7 tỷ đô la, với tổng chi phí điều trị là 37,7 tỷ đô la cho tất cả các lần khám có chẩn đoán bị nhiễm nấm.
Cuối cùng, nhiễm nấm làm tăng gấp đôi chi phí cho bệnh nhân, thời gian nằm viện và nguy cơ tử vong ở những bệnh nhân được coi là có sức đề kháng yếu.
Tuy nhiên, có rất ít cuộc nói chuyện giữa giới truyền thông hoặc các giới chức chính phủ về việc giải quyết vấn đề y tế nhức nhối này ở Hoa Kỳ và trên toàn thế giới.
Lý do rất có thể là những bệnh nhiễm nấm gây ra chết người và tốn kém này chủ yếu nhắm vào những bệnh nhân bị suy giảm khả năng miễn dịch. Tỷ lệ tử vong đối với nhóm dân số có nguy cơ này được ước tính là hơn một triệu người mỗi năm, nhưng các công ty dược phẩm có thể không có động lực tài chính để tài trợ cho các cuộc nghiên cứu và sản xuất ra các loại thuốc, liệu pháp hoặc vaccine hiệu quả.
Trong khi việc nghiên cứu các phương pháp điều trị nấm hiệu quả có thể làm giảm chi phí chăm sóc y tế vốn gần như không có bền vững ở Hoa Kỳ, các công ty dược phẩm chỉ mong tìm kiếm lợi nhuận. Dennis Dixon, người đứng đầu nghiên cứu về vi khuẩn và nấm tại Viện Y tế Quốc gia, nói với Vox vào ngày 2/3/2023 rằng: "Sẽ cần một ai đó đứng khởi động môi trường khó khăn đó để cho thuộc diệt nấm này được tiếp tục sản xuất".
Kết luận
Căn bệnh do b5 nhiễm nấm xâm lấn và thường gây ra chết người vẫn đang tiếp tục hoành hành ở những người bị suy giảm miễn dịch trên toàn thế giới. Khoa học sở dĩ tồn tại để nghiên cứu chế tạo ra các loại thuốc chống nấm tốt hơn, liệu pháp miễn dịch và vaccine hiệu quả. Thật không may, việc sản xuất ra các loại thuốc chống nấm này rất tốn kém và bệnh nhân chỉ sử dụng chúng trong một thời gian ngắn, điều đó có nghĩa là lợi tức đem lại cho các công ty dược phẩm tương đối thấp nếu họ bỏ vốn vào đầu tư.
Và cũng có một mô hình mà các công ty dược phẩm đã chứng kiến sau khi chế biến ra các loại kháng sinh mới để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn đã lờn thuốc. Thông thường, các bác sĩ không muốn kê toa thuốc kháng sinh mới vì sợ các tác dụng phụ có thể xảy ra đã góp phần làm tăng thêm tình trạng nấm chống lại thuốc, vì vậy họ vẫn tiếp tục kê toa các thuốc trụ sinh cũ.
Lý do để thuyết phục duy nhất để cho khu vực tư nhân này gia tăng mức tài trợ cho các liệu pháp điều trị nấm chính là sẽ có hàng triệu sinh mạng mà họ có thể cứu mạng được.
Tác giả Allison DeMajistre (B/s chuyên khoa về tim mạch)
Phần lớn chúng ta nghĩ rằng, khi bị nhiễm nấm mốc cũng giống như bị nhiễm trùng nấm men hoặc bệnh nấm ở da chân, thường có biểu hiện là bị ngáy và khó chịu nhưng vô hại và tương đối dễ được điều trị. Tuy nhiên, có nhiều loài nấm ẩn nấp trên khắp thế giới, nhắm vào những người có hệ thống miễn dịch suy yếu. Khi xâm nhập vào cơ thể con người, những loại nấm này có thể đề kháng lại các loại thuốc kháng sinh và thường gây bệnh nặng hoặc đưa đến tử vong.
Gần đây, loại nấm Candida auris đang phát sinh rộng rãi hơn trên khắp Hoa Kỳ và thế giới với con số người bị tử vong ngày càng tăng. Candida auris rất khó bị phát hiện qua xét nghiệm máu. Sau khi được chẩn đoán xác định rõ ràng thì việc điều trị có thể gặp khó khăn do những sai lầm từ cách điều trị không phù hợp do chẩn đoán sai trước đó và khả năng loại nấm lây nhiễm này tìm cách né tránh và kháng lại thuốc trụ sinh khá cao.
Những người dễ bị nhiễm Candida auris là các bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch như bệnh nhân bị tiểu đường, những người được cấy ghép nội tạng hoặc mô, những người dùng thuốc ức chế miễn dịch và bất cứ ai đang được hóa trị. Nấm Candida auris có tính chất cơ hội, đặc biệt là trong môi trường ở bệnh viện và có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua ống thông xâm lấn, máy trợ thở hoặc trong quá trình phẫu thuật.
Candida auris cũng dễ dàng lây lan từ người này sang người khác vì có thể sống trên da mà không có gây ra triệu chứng. Candida auris cũng dễ tìm thấy trên các bề mặt của bệnh viện (ví dụ: giường và thiết bị) khi chúng được làm vệ sinh sạch sẽ không đúng cách. Một đợt bùng phát vào năm 2018 tại đơn vị chăm sóc đặc biệt của Bệnh viện ở Đại học Oxford tại Vương quốc Anh được xác định là do thiết bị đa dụng gây ra, bao gồm cả nhiệt kế dùng để đo nhiệt độ dưới nách.
Candida auris và các mầm bệnh nấm chết người khác, chẳng hạn như Aspergillus và Pneumocystis, chịu trách nhiệm cho ít nhất 13 triệu ca bị nhiễm trùng và khoảng 1,5 triệu ca tử vong mỗi năm, tỷ lệ tử vong tương tự như bệnh lao, HIV, sốt rét và ung thư vú.
Căn bệnh bị nhiễm nấm chết người này đã gia tăng đều đặn trong 50 năm qua, với tỷ lệ tử vong toàn cầu tương đương với tỷ lệ của một số căn bệnh nan y nhất, nhưng không hiểu lý do tại sao mà giới khoa học không nghiên cứu và đề xuất thêm các phương pháp điều trị có hiệu quả hầu giảm thiểu rủi ro cho những người bị suy giảm miễn dịch?
Câu trả lời có liên quan đến những thách thức về khoa học và kinh tế.
Những thách thức về mặt khoa học trong việc điều trị và ngăn ngừa bệnh nấm
Có hàng trăm loại kháng sinh khác nhau được sử dụng để điều trị bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và thuốc đề kháng virus cũng ngày càng hiệu quả trong việc chống lại virus, rút ngắn các triệu chứng bệnh và giúp tăng cường hệ thống miễn dịch.
Nhưng việc sản xuất ra các loại thuốc để điều trị nhiễm nấm có thể phức tạp vì các loại nấm này có cùng loại tế bào với tế bào của người, vì vậy một dược chất khi được chế biến ra để tiêu diệt nấm cũng có thể nhắm vào tế bào lành của người. Nhiều loại thuốc chống nấm có hiệu lực khá cao, vì vậy nếu chúng tấn công vào tế bào người, chúng có thể gây ra tổn thương ở thận hoặc gan, nhất là khi khi được sử dụng trong thời gian dài.
Tình trạng đề kháng lại thuốc trụ sinh chống nấm
Một thách thức khác là xu hướng bị nhiễm nấm này trở nên chống lại một số loại thuốc trụ sinh có tác dụng tốt để diệt nấm. Có một số lý do tại sao mà những căn bệnh nhiễm trùng này có thể tạo ra khả năng đề kháng lại thuốc diệt nấm.
- Lạm dụng thuốc: Bỏ qua liều lượng được chỉ định, ngừng việc điều trị quá sớm hoặc sử dụng liều lượng quy định quá thấp có thể làm gia tăng khả năng đề kháng thuốc diệt nấm của nấm.
- Thuốc diệt nấm: Nhiều loại thuốc diệt nấm được sử dụng để bảo vệ cây trồng, khiến cho nấm khi tiếp xúc với nhiều loại thuốc diệt nấm hơn, chắc chắn sẽ tạo ra sự lờn thuốc. Những người làm công việc về nông nghiệp hoặc ăn các loại cây trồng được sử dụng thuốc diệt nấm có thể trở nên dễ bị kháng thuốc chống nấm hơn.
- Kháng thuốc lan truyền: Một người có thể lan truyền loại nấm đề kháng thuốc cho người khác, ngay cả khi họ chưa bao giờ sử dụng thuốc diệt nấm.
- Điều trị kéo dài: Một số căn bệnh bị nhiễm nấm cần được điều trị kéo dài. Nấm tiếp xúc với thuốc chống nấm càng lâu thì càng có nhiều khả năng bị lờn thuốc và đề kháng lại với thuốc.
- Chẩn đoán sai loại nấm: Khi một loại nấm bị chẩn đoán sai và điều trị bằng thuốc chống nấm sai, loại nấm lây nhiễm có thể trở nên mạnh hơn.
- Kháng thuốc tự phát: Nấm ngừng đáp ứng với thuốc diệt nấm hiệu quả trước đây mà không biết rõ lý do.
Các loại thuốc mới có triển vọng đang được các công ty dược phẩm sản xuất, nhưng cần được nghiên cứu bổ sung về độ an toàn và hiệu quả
Liệu pháp miễn dịch đang phát triển
Liệu pháp miễn dịch đã được sử dụng trong nhiều năm qua để chống lại nhiều căn bệnh ung thư thành công bằng cách dạy cho hệ thống miễn dịch để tìm và tiêu diệt các tế bào ung thư.
Zeeshan Afzal, một bác sĩ thú y về khoa học lâm sàng và có nhiều kinh nghiệm về bệnh nấm, cho biết: "Một ví dụ về liệu pháp miễn dịch đối với căn bệnh bị nhiễm nấm xâm lấn là các kháng thể đơn dòng được thiết kế để nhắm mục tiêu và vô hiệu hóa các tế bào nấm một cách cụ thể".
Bác sĩ Afzal cho biết, ông tin rằng một phương pháp có triển vọngkhác là sử dụng các cytokine, các phân tử báo hiệu hệ thống miễn dịch phản ứng với các bệnh nhiễm nấm này. "Các cuộc nghiên cứu đang được tiến hành và đã có một số phát hiện đầy hứa hẹn trong lĩnh vực này".
Vaccine phòng ngừa nấm cũng đang trong giai đoạn sản xuất
Hiện đã có hơn 25 loại vaccine ngừa nhiễm nấm trên toàn thế giới, nhưng tiếc thay, không loại vaccine nào có thể bảo vệ cho những bệnh nhân dễ bị tổn thương, bị suy giảm miễn dịch tránh khỏi bị nhiễm nấm.
Karen Norris, người có bằng tiến sĩ về khoa học y sinh và vi sinh học, đồng thời là thành viên của Trung tâm vaccine và miễn dịch học của Đại học ở tiểu bang Georgia, đang nghiên cứu để tìm ra một loại vaccine bảo vệ chống lại các mầm bệnh nấm chịu trách nhiệm cho hơn 80% các ca nhiễm nấm gây ra tử vong.
Sẽ không có vaccine sớm vì các cuộc thử nghiệm trên người có thể sẽ còn tiếp tục trong 5 năm sắp tới.
Những thách thức về kinh tế trong việc điều trị và ngăn ngừa nấm
Nhiễm nấm gây ra tốn kém thiệt hại cho hệ thống chăm sóc sức khỏe hàng triệu đô la mỗi năm. Theo các nghiên cứu được công bố trên Open Forum Infectious Diseases, vào năm 2018, đã có 666,235 ca bị nhiễm nấm được chẩn đoán ở Hoa Kỳ. Chi phí nhập viện ước tính có liên quan trực tiếp là 6,7 tỷ đô la, với tổng chi phí điều trị là 37,7 tỷ đô la cho tất cả các lần khám có chẩn đoán bị nhiễm nấm.
Cuối cùng, nhiễm nấm làm tăng gấp đôi chi phí cho bệnh nhân, thời gian nằm viện và nguy cơ tử vong ở những bệnh nhân được coi là có sức đề kháng yếu.
Tuy nhiên, có rất ít cuộc nói chuyện giữa giới truyền thông hoặc các giới chức chính phủ về việc giải quyết vấn đề y tế nhức nhối này ở Hoa Kỳ và trên toàn thế giới.
Lý do rất có thể là những bệnh nhiễm nấm gây ra chết người và tốn kém này chủ yếu nhắm vào những bệnh nhân bị suy giảm khả năng miễn dịch. Tỷ lệ tử vong đối với nhóm dân số có nguy cơ này được ước tính là hơn một triệu người mỗi năm, nhưng các công ty dược phẩm có thể không có động lực tài chính để tài trợ cho các cuộc nghiên cứu và sản xuất ra các loại thuốc, liệu pháp hoặc vaccine hiệu quả.
Trong khi việc nghiên cứu các phương pháp điều trị nấm hiệu quả có thể làm giảm chi phí chăm sóc y tế vốn gần như không có bền vững ở Hoa Kỳ, các công ty dược phẩm chỉ mong tìm kiếm lợi nhuận. Dennis Dixon, người đứng đầu nghiên cứu về vi khuẩn và nấm tại Viện Y tế Quốc gia, nói với Vox vào ngày 2/3/2023 rằng: "Sẽ cần một ai đó đứng khởi động môi trường khó khăn đó để cho thuộc diệt nấm này được tiếp tục sản xuất".
Kết luận
Căn bệnh do b5 nhiễm nấm xâm lấn và thường gây ra chết người vẫn đang tiếp tục hoành hành ở những người bị suy giảm miễn dịch trên toàn thế giới. Khoa học sở dĩ tồn tại để nghiên cứu chế tạo ra các loại thuốc chống nấm tốt hơn, liệu pháp miễn dịch và vaccine hiệu quả. Thật không may, việc sản xuất ra các loại thuốc chống nấm này rất tốn kém và bệnh nhân chỉ sử dụng chúng trong một thời gian ngắn, điều đó có nghĩa là lợi tức đem lại cho các công ty dược phẩm tương đối thấp nếu họ bỏ vốn vào đầu tư.
Và cũng có một mô hình mà các công ty dược phẩm đã chứng kiến sau khi chế biến ra các loại kháng sinh mới để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn đã lờn thuốc. Thông thường, các bác sĩ không muốn kê toa thuốc kháng sinh mới vì sợ các tác dụng phụ có thể xảy ra đã góp phần làm tăng thêm tình trạng nấm chống lại thuốc, vì vậy họ vẫn tiếp tục kê toa các thuốc trụ sinh cũ.
Lý do để thuyết phục duy nhất để cho khu vực tư nhân này gia tăng mức tài trợ cho các liệu pháp điều trị nấm chính là sẽ có hàng triệu sinh mạng mà họ có thể cứu mạng được.
Tác giả Allison DeMajistre (B/s chuyên khoa về tim mạch)
Attached Files