Tweet
Tổng thống Donald Trump, phải, gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm 20 ở Hamburg, Đức, ngày 7 tháng 7 năm 2017. (Stephen Crowley/The New York Times)
Ẩn mình trong một khu rừng rậm rạp, căn cứ quân sự của Ukraine dường như bị bỏ hoang và bị phá hủy, trung tâm chỉ huy của nó trở thành một đống tro tàn, một nạn nhân của một loạt tên lửa của Nga hồi đầu chiến tranh.
Nhưng đó là trên mặt đất.
Cách đó không xa, một lối đi kín đáo dẫn xuống hầm ngầm, nơi các đội lính Ukraine theo dõi các vệ tinh do thám của Nga và nghe lén cuộc trò chuyện giữa các chỉ huy Nga. Trên một màn hình, một đường màu đỏ đi theo lộ trình của một máy bay không người lái có chất nổ xuyên qua hệ thống phòng không của Nga từ một điểm ở miền trung Ukraine đến mục tiêu ở thành phố Rostov của Nga.
Hầm ngầm, được xây dựng để thay thế trung tâm chỉ huy bị phá hủy trong những tháng sau cuộc xâm lược của Nga, là trung tâm đầu não bí mật của quân đội Ukraine.
Ngoài ra còn có một bí mật nữa: Căn cứ này gần như được CIA tài trợ hoàn toàn và trang bị một phần.
“Một trăm mười phần trăm,” Tướng Serhii Dvoretskiy, một chỉ huy tình báo hàng đầu, cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại căn cứ.
Hiện đang bước sang năm thứ ba của cuộc chiến đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm nghìn người, mối quan hệ đối tác tình báo giữa Hoa Kỳ và Ukraine là mấu chốt cho khả năng tự vệ của Ukraine. CIA và các cơ quan tình báo khác của Mỹ cung cấp thông tin tình báo về các cuộc tấn công tên lửa có mục tiêu, theo dõi các hoạt động di chuyển của quân đội Nga và giúp hỗ trợ các mạng lưới gián điệp.
Nhưng quan hệ đối tác không phải là sự tạo dựng trong thời chiến, Ukraine cũng không phải là nước được hưởng lợi duy nhất.
Nó đã bén rễ cách đây một thập kỷ, được hình thành và bắt đầu dưới thời ba vị tổng thống Mỹ rất khác nhau, được thúc đẩy bởi những cá nhân chủ chốt thường chấp nhận rủi ro táo bạo. Nó đã biến Ukraine, nơi các cơ quan tình báo từ lâu bị Nga coi là bị xâm phạm triệt để, trở thành một trong những đối tác tình báo quan trọng nhất của Washington chống lại Điện Kremlin ngày nay.
Trạm nghe lén trong rừng Ukraine là một phần của mạng lưới căn cứ gián điệp do CIA hỗ trợ được xây dựng trong 8 năm qua, bao gồm 12 địa điểm bí mật dọc biên giới Nga. Trước chiến tranh, người Ukraine đã chứng tỏ bản thân với người Mỹ bằng cách thu thập các thông tin chặn giúp chứng minh sự liên quan của Nga trong vụ bắn rơi máy bay phản lực thương mại Malaysia Airlines Flight 17 năm 2014. Người Ukraine cũng giúp người Mỹ truy lùng các đặc vụ Nga đã can thiệp vào Mỹ năm 2016. bầu cử tổng thống.
Khoảng năm 2016, CIA bắt đầu huấn luyện một lực lượng đặc công tinh nhuệ của Ukraine – được gọi là Đơn vị 2245 – chuyên bắt giữ máy bay không người lái và thiết bị liên lạc của Nga để các kỹ thuật viên CIA có thể thiết kế ngược chúng và bẻ khóa hệ thống mã hóa của Moscow. (Một sĩ quan trong đơn vị là Kyrylo Budanov, hiện là tướng lãnh đạo cơ quan tình báo quân sự Ukraine.)
Và CIA cũng giúp đào tạo một thế hệ điệp viên Ukraine mới hoạt động bên trong nước Nga, khắp châu Âu, ở Cuba và những nơi khác mà người Nga có sự hiện diện lớn.
Mối quan hệ này ăn sâu đến mức các sĩ quan CIA vẫn ở một địa điểm xa xôi ở phía tây Ukraine khi chính quyền Biden sơ tán nhân viên Mỹ trong những tuần trước khi Nga xâm lược vào tháng 2 năm 2022. Trong cuộc xâm lược, các sĩ quan đã chuyển tiếp thông tin tình báo quan trọng, bao gồm cả nơi Nga đang lên kế hoạch tấn công và họ sẽ sử dụng hệ thống vũ khí nào.
Ivan Bakanov, người lúc đó là người đứng đầu cơ quan tình báo nội địa Ukraine, SBU, cho biết: “Nếu không có họ, chúng tôi sẽ không có cách nào chống lại hoặc đánh bại người Nga”.
Các chi tiết về mối quan hệ hợp tác tình báo này, nhiều chi tiết trong số đó được tờ New York Times tiết lộ lần đầu tiên, đã được giữ bí mật chặt chẽ trong một thập kỷ.
Trong hơn 200 cuộc phỏng vấn, các quan chức hiện tại và cựu quan chức ở Ukraine, Mỹ và châu Âu đã mô tả mối quan hệ đối tác gần như bị phá hủy do sự ngờ vực lẫn nhau trước khi nó dần dần mở rộng, biến Ukraine thành một trung tâm thu thập thông tin tình báo chặn nhiều thông tin liên lạc của Nga hơn cả trạm CIA ở Ukraine. Kiev, Ukraine, ban đầu có thể xử lý được. Nhiều quan chức phát biểu với điều kiện giấu tên để thảo luận về thông tin tình báo và các vấn đề ngoại giao nhạy cảm.
Giờ đây, những mạng lưới tình báo này quan trọng hơn bao giờ hết, khi Nga đang trong thế tấn công còn Ukraine thì phụ thuộc nhiều hơn vào các hoạt động phá hoại và tấn công bằng tên lửa tầm xa đòi hỏi phải có các điệp viên ở xa phòng tuyến của kẻ thù. Và họ ngày càng gặp rủi ro: Nếu đảng Cộng hòa tại Quốc hội chấm dứt tài trợ quân sự cho Kiev, CIA có thể phải thu hẹp quy mô.
Để cố gắng trấn an các nhà lãnh đạo Ukraine, William Burns, giám đốc CIA, đã thực hiện chuyến thăm bí mật tới Ukraine hôm thứ Năm, chuyến thăm thứ 10 của ông kể từ cuộc xâm lược.
Ngay từ đầu, một đối thủ chung – Tổng thống Vladimir Putin của Nga – đã đưa CIA và các đối tác Ukraine của họ lại với nhau. Bị ám ảnh bởi việc “mất” Ukraine vào tay phương Tây, Putin đã thường xuyên can thiệp vào hệ thống chính trị của Ukraine, lựa chọn cẩn thận các nhà lãnh đạo mà ông tin rằng sẽ giữ Ukraine trong quỹ đạo của Nga, nhưng mỗi lần như vậy, điều đó lại phản tác dụng, khiến những người biểu tình đổ ra đường.
Putin từ lâu đã đổ lỗi cho các cơ quan tình báo phương Tây đã thao túng Kiev và gieo rắc tình cảm chống Nga ở Ukraine.
Theo một quan chức cấp cao của châu Âu, vào cuối năm 2021, Putin đang cân nhắc xem có nên tiến hành cuộc xâm lược toàn diện hay không khi ông gặp người đứng đầu một trong những cơ quan gián điệp chính của Nga, người đã nói với ông rằng CIA, cùng với MI6 của Anh, đang kiểm soát Ukraine và biến nơi này thành bãi biển cho các hoạt động chống lại Moscow.
Nhưng cuộc điều tra của Times cho thấy Putin và các cố vấn của ông đã hiểu sai động thái quan trọng. CIA đã không thâm nhập vào Ukraine. Các quan chức Mỹ thường miễn cưỡng tham gia đầy đủ vì sợ rằng các quan chức Ukraine không đáng tin cậy và lo ngại sẽ khiêu khích Điện Kremlin.
Tuy nhiên, một nhóm quan chức tình báo Ukraina đã tận tình ve vãn CIA và dần dần trở nên quan trọng đối với người Mỹ. Vào năm 2015, Tướng Valeriy Kondratiuk, khi đó là người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự Ukraine, đã đến dự một cuộc họp với phó giám đốc CIA và không báo trước đã giao một chồng hồ sơ tuyệt mật.
Đợt đầu tiên đó chứa đựng những bí mật về hạm đội phía bắc của hải quân Nga, bao gồm thông tin chi tiết về các thiết kế tàu ngầm hạt nhân mới nhất của Nga. Chẳng bao lâu sau, các nhóm sĩ quan CIA thường xuyên rời văn phòng của ông với ba lô chứa đầy tài liệu.
Kondratiuk nói: “Chúng tôi hiểu rằng chúng tôi cần tạo ra các điều kiện tin cậy.
Khi mối quan hệ đối tác trở nên sâu sắc hơn sau năm 2016, người Ukraine trở nên thiếu kiên nhẫn với điều mà họ cho là sự thận trọng quá mức của Washington và bắt đầu dàn dựng các vụ ám sát cũng như các hoạt động gây chết người khác, vi phạm các điều khoản mà Nhà Trắng cho rằng người Ukraine đã đồng ý. Tức giận, các quan chức ở Washington đe dọa cắt hỗ trợ, nhưng họ không bao giờ làm vậy.
“Các mối quan hệ ngày càng trở nên bền chặt hơn vì cả hai bên đều thấy giá trị trong đó và Đại sứ quán Mỹ ở Kyiv – trụ sở của chúng tôi ở đó, hoạt động ở Ukraine – đã trở thành nguồn thông tin, tín hiệu và mọi thứ khác tốt nhất về Nga”, ông nói. một cựu quan chức cấp cao của Mỹ. “Chúng tôi không thể có đủ nó.”
Đây là câu chuyện chưa được kể về việc mọi chuyện đã xảy ra như thế nào.
Một khởi đầu thận trọng
Mối quan hệ đối tác của CIA ở Ukraine có thể bắt nguồn từ hai cuộc điện thoại vào đêm ngày 24 tháng 2 năm 2014, tám năm trước ngày Nga xâm lược toàn diện.
Hàng triệu người Ukraine vừa lật đổ chính phủ thân Điện Kremlin và tổng thống Viktor Yanukovych cùng các chỉ huy tình báo của ông đã trốn sang Nga. Trong cơn hỗn loạn, một chính phủ mỏng manh thân phương Tây đã nhanh chóng lên nắm quyền.
Giám đốc tình báo mới của chính phủ, Valentyn Nalyvaichenko, đã đến trụ sở cơ quan tình báo nội địa và tìm thấy một đống tài liệu đang cháy âm ỉ trong sân. Bên trong, nhiều máy tính đã bị xóa sạch hoặc nhiễm phần mềm độc hại của Nga.
"Nó lúc đó trống rỗng. Không có đèn. Không có sự lãnh đạo. Không có ai ở đó cả,” Nalyvaichenko nói trong một cuộc phỏng vấn.
Anh ta đến một văn phòng và gọi cho trưởng trạm CIA và người đứng đầu MI6 địa phương. Đã gần nửa đêm nhưng anh ấy đã triệu tập họ đến tòa nhà, yêu cầu giúp đỡ xây dựng lại cơ quan từ đầu và đề xuất quan hệ đối tác ba bên. “Đó là cách mọi chuyện bắt đầu,” Nalyvaichenko nói.
Tình hình nhanh chóng trở nên nguy hiểm hơn. Putin chiếm Crimea. Các đặc vụ của ông đã xúi giục các cuộc nổi dậy ly khai sẽ trở thành một cuộc chiến tranh ở phía đông đất nước. Ukraine đang trong tình trạng sẵn sàng chiến tranh và Nalyvaichenko đã kêu gọi CIA cung cấp hình ảnh từ trên không và các thông tin tình báo khác để giúp bảo vệ lãnh thổ của mình.
Khi bạo lực leo thang, một chiếc máy bay không nhãn hiệu của chính phủ Mỹ đã hạ cánh xuống sân bay ở Kyiv chở John Brennan, lúc đó là giám đốc CIA. Theo các quan chức Mỹ và Ukraine, ông nói với Nalyvaichenko rằng CIA quan tâm đến việc phát triển mối quan hệ nhưng chỉ với tốc độ mà cơ quan này cảm thấy thoải mái.
Đối với CIA, câu hỏi chưa được biết đến là Nalyvaichenko và chính phủ thân phương Tây sẽ tồn tại được bao lâu. CIA đã từng bị đốt cháy trước đó ở Ukraine.
Sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, Ukraine giành được độc lập và sau đó xoay chuyển giữa các lực lượng chính trị cạnh tranh: những bên muốn ở gần Moscow và những bên muốn liên kết với phương Tây. Trong thời gian làm giám đốc tình báo trước đây, Nalyvaichenko đã bắt đầu mối quan hệ đối tác tương tự với CIA, nhưng mối quan hệ này đã tan rã khi đất nước quay trở lại với Nga.
Bây giờ Brennan giải thích rằng để có được sự trợ giúp của CIA, người Ukraine phải chứng minh rằng họ có thể cung cấp thông tin tình báo có giá trị cho người Mỹ. Họ cũng cần thanh trừng các điệp viên Nga; cơ quan gián điệp trong nước, SBU, đã gặp khó khăn với họ. (Ví dụ điển hình: Người Nga nhanh chóng biết về chuyến thăm được cho là bí mật của Brennan. Các cơ quan tuyên truyền của Điện Kremlin đã công bố một bức ảnh đã qua chỉnh sửa của giám đốc CIA đội tóc giả và trang điểm như chú hề.)
Brennan trở lại Washington, nơi các cố vấn của Tổng thống lúc bấy giờ là Barack Obama lo ngại sâu sắc về việc khiêu khích Moscow. Nhà Trắng đã đặt ra các quy tắc bí mật khiến người Ukraine tức giận và một số người trong CIA coi đó là còng tay. Các quy định này cấm các cơ quan tình báo cung cấp bất kỳ sự hỗ trợ nào cho Ukraine mà có thể “được dự kiến một cách hợp lý” sẽ gây ra hậu quả chết người.
Kết quả là một hành động cân bằng tinh tế. CIA được cho là sẽ tăng cường sức mạnh cho các cơ quan tình báo Ukraine mà không khiêu khích người Nga. Các ranh giới màu đỏ không bao giờ rõ ràng một cách chính xác, điều này tạo ra sự căng thẳng dai dẳng trong quan hệ đối tác.
Ở Kyiv, Nalyvaichenko chọn một phụ tá lâu năm, Kondratiuk, làm người đứng đầu cơ quan phản gián, và họ thành lập một đơn vị bán quân sự mới được triển khai sau phòng tuyến của kẻ thù để tiến hành các hoạt động và thu thập thông tin tình báo mà CIA hoặc MI6 sẽ không cung cấp cho họ.
Được biết đến với cái tên Tổng cục thứ năm, đơn vị này sẽ chứa đầy các sĩ quan sinh ra sau khi Ukraine giành được độc lập.
Kondratiuk nói: “Họ không có mối liên hệ nào với Nga. “Họ thậm chí còn không biết Liên Xô là gì.”
Mùa hè năm đó, chuyến bay 17 của Malaysia Airlines, bay từ Amsterdam đến Kuala Lumpur, Malaysia, đã nổ tung giữa không trung và rơi ở miền đông Ukraine, khiến gần 300 hành khách và phi hành đoàn thiệt mạng. Tổng cục thứ năm đã thực hiện các cuộc chặn điện thoại và thông tin tình báo khác trong vòng vài giờ sau vụ tai nạn, nhanh chóng quy trách nhiệm cho phe ly khai được Nga hậu thuẫn.
CIA rất ấn tượng và đưa ra cam kết có ý nghĩa đầu tiên bằng việc cung cấp thiết bị liên lạc an toàn và đào tạo chuyên môn cho các thành viên của Ban Giám đốc thứ Năm và hai đơn vị tinh nhuệ khác.
Một cựu quan chức Mỹ cho biết: “Người Ukraine muốn có cá và vì lý do chính sách, chúng tôi không thể cung cấp số cá đó”. “Nhưng chúng tôi rất vui khi được dạy họ cách câu cá và cung cấp thiết bị câu cá bằng ruồi nhân tạo.”
Một ông già Noel bí mật
Mùa hè năm 2015, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko đã cải tổ cơ quan nội vụ và bổ nhiệm một đồng minh thay thế Nalyvaichenko, đối tác tin cậy của CIA. Nhưng sự thay đổi đã tạo ra một cơ hội ở nơi khác.
Trong cuộc cải tổ, Kondratiuk được bổ nhiệm làm người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự của đất nước, được gọi là HUR, nơi ông đã bắt đầu sự nghiệp của mình nhiều năm trước đó. Đây sẽ là một ví dụ ban đầu về việc các mối quan hệ cá nhân, hơn cả những thay đổi về chính sách, sẽ làm sâu sắc thêm sự can dự của CIA vào Ukraine như thế nào.
Không giống như cơ quan trong nước, HUR có quyền thu thập thông tin tình báo ở nước ngoài, kể cả ở Nga. Nhưng người Mỹ nhận thấy rất ít giá trị trong việc nuôi dưỡng cơ quan này vì nó không cung cấp bất kỳ thông tin tình báo nào có giá trị về người Nga - và vì nó được coi là pháo đài của những người có cảm tình với Nga.
Cố gắng tạo dựng lòng tin, Kondratiuk đã sắp xếp một cuộc gặp với người đồng cấp Mỹ tại Cơ quan Tình báo Quốc phòng và giao nộp một chồng tài liệu bí mật của Nga. Tuy nhiên, các quan chức cấp cao của DIA tỏ ra nghi ngờ và không khuyến khích xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn.
Vị tướng cần tìm một đối tác sẵn sàng hơn.
Nhiều tháng trước đó, khi vẫn làm việc cho cơ quan nội địa, Kondratiuk đã đến thăm trụ sở CIA ở Langley, Virginia.
Trong những cuộc gặp đó, anh đã gặp một sĩ quan CIA có phong thái vui vẻ và bộ râu rậm rạp, người đã được chọn để trở thành trưởng trạm tiếp theo ở Kyiv.
Sau một ngày dài họp, CIA đưa Kondratiuk đến một trận đấu khúc côn cầu ở Washington Capitals, nơi anh và trưởng trạm đến ngồi trong một chiếc hộp sang trọng và lớn tiếng la ó Alex Ovechkin, cầu thủ ngôi sao của đội đến từ Nga.
Trưởng trạm vẫn chưa đến khi Kondratiuk giao cho CIA các tài liệu bí mật về hải quân Nga. “Còn nhiều điều nữa về nguồn gốc của nó,” ông hứa, và các tài liệu đã được gửi đến các nhà phân tích ở Langley.
Các nhà phân tích kết luận các tài liệu này là xác thực và sau khi trưởng trạm đến Kyiv, CIA đã trở thành đối tác chính của Kondratiuk.
Kondratiuk biết ông cần CIA để củng cố cơ quan của mình. CIA nghĩ rằng vị tướng này cũng có thể giúp được Langley.
Họ gặp khó khăn trong việc tuyển mộ gián điệp ở Nga vì các nhân viên phụ trách vụ án của họ bị giám sát chặt chẽ.
Kondratiuk nói: “Đối với một người Nga, việc cho phép mình được người Mỹ tuyển dụng là phạm tội phản bội và phản bội tuyệt đối, tột cùng”. “Nhưng để một người Nga được một người Ukraina tuyển dụng thì đó chỉ là bạn bè nói chuyện bên cốc bia mà thôi.”
Trưởng trạm mới bắt đầu thường xuyên đến thăm Kondratiuk, văn phòng của ông được trang trí bằng một bể cá, nơi những con cá màu vàng và xanh – màu quốc gia của Ukraine – bơi vòng quanh mô hình một chiếc tàu ngầm Nga bị chìm. Hai người trở nên thân thiết, điều này đã thúc đẩy mối quan hệ giữa hai cơ quan và người Ukraine đã đặt cho trưởng trạm mới một biệt danh trìu mến: Ông già Noel.
Vào tháng 1 năm 2016, Kondratiuk bay tới Washington để họp tại Scattergood, một khu đất trong khuôn viên CIA ở Virginia, nơi cơ quan này thường tổ chức các buổi tiếp đón các quan chức đến thăm. Cơ quan này đồng ý giúp HUR hiện đại hóa và cải thiện khả năng chặn liên lạc quân sự của Nga. Đổi lại, Kondratiuk đồng ý chia sẻ toàn bộ thông tin tình báo thô với người Mỹ.
Bây giờ sự hợp tác là có thật.
Chiến dịch cá vàng
Ngày nay, con đường hẹp dẫn đến căn cứ bí mật được bao quanh bởi các bãi mìn, được coi là tuyến phòng thủ trong những tuần sau cuộc xâm lược của Nga. Tên lửa Nga bắn trúng căn cứ dường như đã đánh sập căn cứ này, nhưng chỉ vài tuần sau, quân Ukraine đã quay trở lại.
Với tiền và thiết bị do CIA cung cấp, các đội dưới sự chỉ huy của Dvoretskiy bắt đầu xây dựng lại nhưng dưới lòng đất. Để tránh bị phát hiện, chúng chỉ hoạt động vào ban đêm và khi các vệ tinh do thám của Nga không ở trên đầu. Công nhân cũng đậu xe cách xa công trường.
Trong hầm, Dvoretskiy chỉ vào các thiết bị liên lạc và máy chủ lớn, một số được CIA tài trợ. Ông cho biết đội của ông đang sử dụng căn cứ này để đột nhập vào mạng lưới liên lạc an toàn của quân đội Nga.
“Đây là thứ có thể đột nhập vào các vệ tinh và giải mã các cuộc trò chuyện bí mật,” Dvoretskiy nói với một nhà báo của Times trong chuyến tham quan, đồng thời nói thêm rằng họ cũng đang hack vào các vệ tinh do thám từ Trung Quốc và Belarus.
Một sĩ quan khác đặt hai bản đồ mới được sản xuất gần đây lên bàn, làm bằng chứng cho thấy Ukraine đang theo dõi hoạt động của Nga trên khắp thế giới như thế nào.
Bức ảnh đầu tiên cho thấy các tuyến đường trên không của các vệ tinh do thám Nga di chuyển qua miền trung Ukraine.
Bức ảnh thứ hai cho thấy các vệ tinh do thám của Nga đang đi qua các cơ sở quân sự chiến lược – bao gồm cả cơ sở vũ khí hạt nhân – ở miền đông và miền trung nước Mỹ như thế nào.
Dvoretskiy cho biết CIA bắt đầu gửi thiết bị vào năm 2016, sau cuộc họp quan trọng tại Scattergood, cung cấp radio và thiết bị mã hóa để chặn liên lạc bí mật của kẻ thù.
Ngoài căn cứ, CIA còn giám sát một chương trình đào tạo được thực hiện ở hai thành phố châu Âu để dạy các sĩ quan tình báo Ukraine cách giả mạo một cách thuyết phục và đánh cắp bí mật ở Nga cũng như các quốc gia thành thạo trong việc truy tìm gián điệp. Chương trình này có tên là Chiến dịch Cá vàng, bắt nguồn từ một trò đùa về một con cá vàng nói tiếng Nga đưa ra hai điều ước của người Estonia để đổi lấy tự do cho nó.
Điểm mấu chốt là một trong những người Estonia đã dùng đá đập vào đầu con cá, giải thích rằng bất cứ điều gì nói tiếng Nga đều không thể tin cậy được.
Các sĩ quan của Chiến dịch Cá vàng đã sớm được triển khai tới 12 căn cứ hoạt động tiền phương mới được xây dựng dọc biên giới Nga. Kondratiuk cho biết, từ mỗi căn cứ, các sĩ quan Ukraine điều hành mạng lưới điệp viên thu thập thông tin tình báo bên trong Nga.
Các quan chức CIA đã lắp đặt thiết bị tại các căn cứ để giúp thu thập thông tin tình báo và cũng xác định một số học viên Ukraina tốt nghiệp chương trình Operation Goldfish giỏi nhất, làm việc với họ để tiếp cận các nguồn lực tiềm năng của Nga. Những sinh viên tốt nghiệp này sau đó đã đào tạo các đặc vụ ngầm trên lãnh thổ Ukraine nhằm tiến hành các hoạt động du kích trong trường hợp bị chiếm đóng.
Thường có thể mất nhiều năm để CIA có đủ niềm tin vào một cơ quan nước ngoài để bắt đầu tiến hành các hoạt động chung. Với người Ukraine, việc này chỉ mất chưa đầy sáu tháng. Quan hệ đối tác mới bắt đầu tạo ra nhiều thông tin tình báo thô về Nga đến mức nó phải được chuyển đến Langley để xử lý.
Nhưng CIA đã có ranh giới đỏ. Nó sẽ không giúp Ukraine tiến hành các hoạt động tấn công gây chết người.
Một cựu quan chức cấp cao của Mỹ cho biết: “Chúng tôi đã phân biệt giữa hoạt động thu thập thông tin tình báo và những hoạt động bùng nổ”.
'Đây là đất nước của chúng tôi'
Đó là một sự khác biệt khiến người Ukraine khó chịu.
Đầu tiên, Kondratiuk tỏ ra khó chịu khi người Mỹ từ chối cung cấp hình ảnh vệ tinh từ bên trong nước Nga. Ngay sau đó, anh ta yêu cầu CIA hỗ trợ lập kế hoạch cho một nhiệm vụ bí mật cử biệt kích HUR vào Nga để cài đặt thiết bị nổ tại các kho tàu được quân đội Nga sử dụng. Nếu quân đội Nga tìm cách chiếm thêm lãnh thổ Ukraine, người Ukraine có thể kích nổ chất nổ để làm chậm bước tiến của Nga.
Khi trưởng đồn báo cáo với cấp trên, họ “mất trí”, như một cựu quan chức đã nói. Brennan, giám đốc CIA, đã gọi điện cho Kondratiuk để đảm bảo rằng nhiệm vụ đó đã bị hủy bỏ và Ukraine tuân thủ các ranh giới đỏ cấm các hoạt động gây chết người.
Kondratiuk đã hủy bỏ nhiệm vụ, nhưng anh ấy cũng học được một bài học khác. Ông nói: “Về phía trước, chúng tôi đã cố gắng không thảo luận về những điều này với người của các bạn.
Cuối mùa hè năm đó, tình báo Ukraine phát hiện lực lượng Nga đang triển khai trực thăng tấn công tại một sân bay trên Bán đảo Crimea do Nga chiếm đóng, có thể để tổ chức một cuộc tấn công bất ngờ.
Kondratiuk quyết định cử một đội tới Crimea để đặt chất nổ tại sân bay để có thể kích nổ nếu Nga chuyển sang tấn công.
Lần này, ông không xin phép CIA. Anh chuyển sang Đơn vị 2245, lực lượng đặc công được huấn luyện quân sự chuyên biệt từ nhóm bán quân sự tinh nhuệ của CIA, được gọi là Cục Mặt đất. Mục đích của khóa đào tạo là dạy các kỹ thuật phòng thủ, nhưng các sĩ quan CIA hiểu rằng nếu không có kiến thức của họ, người Ukraine có thể sử dụng các kỹ thuật tương tự trong các hoạt động tấn công gây chết người.
Vào thời điểm đó, người đứng đầu tương lai của cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Budanov, là một ngôi sao đang lên trong Đơn vị 2245. Ông nổi tiếng với những hoạt động táo bạo sau phòng tuyến của kẻ thù và có mối quan hệ sâu sắc với CIA. Cơ quan này đã huấn luyện anh ta và cũng đã thực hiện một bước đặc biệt là gửi anh ta đi phục hồi chức năng tại Trung tâm Quân y Quốc gia Walter Reed ở Maryland sau khi anh ta bị bắn vào tay phải trong cuộc giao tranh ở Donbas.
Cải trang trong quân phục Nga, lúc đó là Lt. Đại tá Budanov dẫn đầu biệt kích băng qua một vịnh hẹp trên thuyền cao tốc bơm hơi, hạ cánh vào ban đêm ở Crimea.
Nhưng một đơn vị đặc công tinh nhuệ của Nga đang đợi họ. Quân Ukraine đã chống trả, giết chết một số chiến binh Nga, trong đó có con trai của một vị tướng, trước khi rút lui vào bờ biển, lao xuống biển và bơi hàng giờ tới lãnh thổ do Ukraine kiểm soát.
Đó là một thảm họa. Trong một bài phát biểu trước công chúng, Putin cáo buộc người Ukraine âm mưu tấn công khủng bố và hứa sẽ trả thù cho cái chết của các chiến binh Nga.
Ông nói: “Không còn nghi ngờ gì nữa, chúng tôi sẽ không để những điều này trôi qua.
Ở Washington, Nhà Trắng của Obama rất tức giận. Joe Biden, khi đó là phó tổng thống và là người ủng hộ Ukraine, đã gọi điện cho tổng thống Ukraine để giận dữ phàn nàn.
“Nó gây ra một vấn đề lớn,” Biden nói trong cuộc gọi, một đoạn ghi âm đã bị rò rỉ và xuất bản trực tuyến. “Tất cả những gì tôi muốn nói với bạn với tư cách là một người bạn là việc đưa ra lập luận của tôi ở đây bây giờ khó khăn hơn rất nhiều.”
Một số cố vấn của Obama muốn đóng cửa chương trình CIA, nhưng Brennan thuyết phục họ rằng làm như vậy sẽ tự chuốc lấy thất bại, vì mối quan hệ này đang bắt đầu tạo ra thông tin tình báo về người Nga khi CIA đang điều tra việc Nga can thiệp bầu cử.
Brennan nói chuyện điện thoại với Kondratiuk để nhấn mạnh lại ranh giới màu đỏ.
Tướng quân rất khó chịu. Theo một đồng nghiệp, “Đây là đất nước của chúng tôi,” anh ấy trả lời. “Đây là cuộc chiến của chúng ta và chúng ta phải chiến đấu.”
Sự phản công từ Washington đã khiến Kondratiuk mất việc. Nhưng Ukraine đã không lùi bước.
Một ngày sau khi Kondratiuk bị loại bỏ, một vụ nổ bí ẩn ở thành phố Donetsk do Nga chiếm đóng, ở miền đông Ukraine, đã xé nát thang máy chở một chỉ huy cấp cao của phe ly khai Nga tên là Arsen Pavlov, được biết đến với bí danh du kích, Motorola.
CIA nhanh chóng biết được rằng những kẻ ám sát là thành viên của Tổng cục thứ năm, nhóm điệp viên được CIA đào tạo. Cơ quan tình báo nội địa Ukraine thậm chí còn phát các miếng vá kỷ niệm cho những người liên quan, mỗi miếng có khâu chữ “Thang máy”, thuật ngữ của người Anh để chỉ thang máy.
Một lần nữa, một số cố vấn của Obama rất tức giận, nhưng họ lại là những con vịt què - cuộc bầu cử tổng thống giữa Donald Trump và Hillary Clinton chỉ còn ba tuần nữa - và các vụ ám sát vẫn tiếp tục.
Một nhóm đặc vụ Ukraine đã thiết lập một bệ phóng tên lửa vác vai không người lái trong một tòa nhà ở vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Nó nằm ngay đối diện văn phòng của một chỉ huy phiến quân tên là Mikhail Tolstykh, hay được biết đến với cái tên Givi. Theo các quan chức Mỹ và Ukraine, bằng cách sử dụng cò súng từ xa, họ đã nổ súng ngay khi Givi bước vào văn phòng của ông, giết chết ông.
Một cuộc chiến tranh bóng tối giờ đã diễn ra quá mức. Người Nga đã dùng bom xe để ám sát người đứng đầu Đơn vị 2245, lực lượng biệt kích tinh nhuệ của Ukraine. Chỉ huy, Đại tá Maksim Shapoval, đang trên đường tới gặp các sĩ quan CIA ở Kyiv thì xe của ông phát nổ.
Trước sự chứng kiến của đại tá, đại sứ Mỹ tại Ukraine, Marie Yovanovitch, đứng để tang bên cạnh trưởng trạm CIA.
Sau đó, các sĩ quan CIA và những người đồng cấp Ukraine của họ đã nâng cốc Shapoval bằng rượu whisky.
Kondratiuk nói: “Đối với tất cả chúng tôi, đó là một cú sốc.”
Nhón chân xung quanh Trump
Cuộc bầu cử của Trump vào tháng 11 năm 2016 đã khiến người Ukraine và các đối tác CIA của họ rơi vào tình thế khó khăn.
Trump ca ngợi Putin và bác bỏ vai trò của Nga trong việc can thiệp bầu cử. Ông nghi ngờ Ukraine và sau đó cố gắng gây áp lực với tổng thống nước này, Volodymyr Zelenskyy, để điều tra đối thủ đảng Dân chủ của ông, Biden, dẫn đến cuộc luận tội đầu tiên của Trump.
Nhưng dù Trump nói gì và làm gì, chính quyền của ông thường đi theo hướng khác. Điều này là do Trump đã đưa những người diều hâu về Nga vào các vị trí chủ chốt, bao gồm Mike Pompeo làm giám đốc CIA và John Bolton làm cố vấn an ninh quốc gia. Họ đến thăm Kyiv để nhấn mạnh sự ủng hộ hoàn toàn của họ đối với quan hệ đối tác bí mật, mở rộng sang bao gồm các chương trình đào tạo chuyên biệt hơn và xây dựng thêm các căn cứ bí mật.
Căn cứ trong rừng phát triển bao gồm một trung tâm chỉ huy và doanh trại mới, đồng thời tăng từ 80 lên 800 sĩ quan tình báo Ukraine. Ngăn chặn Nga can thiệp vào các cuộc bầu cử trong tương lai của Hoa Kỳ là ưu tiên hàng đầu của CIA trong giai đoạn này, và các sĩ quan tình báo Ukraine và Mỹ đã hợp lực thăm dò hệ thống máy tính của các cơ quan tình báo Nga để xác định các đặc vụ đang cố gắng thao túng cử tri.
Trong một hoạt động chung, nhóm HUR đã lừa một sĩ quan từ cơ quan tình báo quân sự của Nga để cung cấp thông tin cho phép CIA kết nối chính phủ Nga với cái gọi là nhóm hack Fancy Bear, nhóm có liên quan đến các nỗ lực can thiệp bầu cử ở một số quốc gia.
Budanov, người được Zelenskyy chỉ định lãnh đạo HUR vào năm 2020, nói về mối quan hệ đối tác: “Nó chỉ được củng cố. Nó phát triển một cách có hệ thống. Sự hợp tác mở rộng sang các lĩnh vực khác và trở nên quy mô lớn hơn.”
Mối quan hệ này thành công đến mức CIA muốn nhân rộng nó với các cơ quan tình báo châu Âu khác có chung mục tiêu chống lại Nga.
Người đứng đầu Nhà Nga, cơ quan CIA giám sát các hoạt động chống lại Nga, đã tổ chức một cuộc họp bí mật tại The Hague. Ở đó, đại diện của CIA, MI6 của Anh, HUR, cơ quan Hà Lan (một đồng minh tình báo quan trọng) và các cơ quan khác đã đồng ý bắt đầu tập hợp nhiều thông tin tình báo hơn về Nga.
Kết quả là một liên minh bí mật chống lại Nga - và người Ukraine là thành viên quan trọng của liên minh đó.
Tháng ba đến chiến tranh
Vào tháng 3 năm 2021, quân đội Nga bắt đầu tập trung quân dọc biên giới với Ukraine. Nhiều tháng trôi qua, quân đội ngày càng bao vây đất nước, câu hỏi đặt ra là liệu Putin đang nhử mồi hay đang chuẩn bị cho chiến tranh.
Tháng 11 năm đó và trong những tuần tiếp theo, CIA và MI6 đã gửi một thông điệp thống nhất tới các đối tác Ukraine của họ: Nga đang chuẩn bị cho một cuộc xâm lược toàn diện nhằm chặt đầu chính phủ và cài đặt một con rối ở Kyiv, kẻ sẽ thực hiện mệnh lệnh của Điện Kremlin.
Theo các quan chức Mỹ, các cơ quan tình báo Mỹ và Anh đã có những thông tin chặn mà các cơ quan tình báo Ukraine không có quyền truy cập. Thông tin tình báo mới liệt kê tên của các quan chức Ukraine mà người Nga đang lên kế hoạch giết hoặc bắt giữ, cũng như những người Ukraine mà Điện Kremlin hy vọng sẽ đưa lên nắm quyền.
Zelenskyy và một số cố vấn hàng đầu của ông tỏ ra không bị thuyết phục, ngay cả sau khi Burns, giám đốc CIA, vội vã tới Kyiv vào tháng 1 năm 2022 để thông báo cho họ.
Khi cuộc xâm lược của Nga đến gần, các sĩ quan CIA và MI6 đã có chuyến thăm cuối cùng tới Kyiv cùng với các đồng nghiệp người Ukraine của họ. Một trong những sĩ quan M16 đã rơi nước mắt trước mặt người Ukraine vì lo ngại người Nga sẽ giết họ.
Theo sự thúc giục của Burns, một nhóm nhỏ sĩ quan CIA đã được miễn khỏi cuộc di tản rộng rãi của Hoa Kỳ và được chuyển đến một khu phức hợp khách sạn ở phía tây Ukraine. Họ không muốn bỏ rơi đối tác của mình.
Không có kết thúc
Sau khi Putin phát động cuộc xâm lược vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, các nhân viên CIA tại khách sạn là sự hiện diện duy nhất của chính phủ Hoa Kỳ trên thực địa. Hàng ngày tại khách sạn, họ gặp những người Ukraine liên lạc để trao đổi thông tin. Chiếc còng tay cũ đã được tháo ra và Nhà Trắng Biden đã ủy quyền cho các cơ quan tình báo cung cấp hỗ trợ tình báo cho các hoạt động gây chết người chống lại lực lượng Nga trên đất Ukraine.
Thông thường, các cuộc họp giao ban của CIA chứa đựng những chi tiết cụ thể gây sốc.
Vào ngày 3 tháng 3 năm 2022 - ngày thứ tám của cuộc chiến - nhóm CIA đã đưa ra một cái nhìn tổng quan chính xác về kế hoạch của Nga trong hai tuần tới. Người Nga sẽ mở một hành lang nhân đạo ra khỏi thành phố Mariupol bị bao vây cùng ngày hôm đó, sau đó nổ súng vào những người Ukraine sử dụng nó.
Theo CIA, người Nga đã lên kế hoạch bao vây thành phố cảng chiến lược Odesa, nhưng một cơn bão đã làm trì hoãn cuộc tấn công và người Nga không bao giờ chiếm được thành phố. Sau đó, vào ngày 10 tháng 3, người Nga dự định bắn phá sáu thành phố của Ukraine và đã nhập tọa độ vào tên lửa hành trình cho các cuộc tấn công đó.
Người Nga cũng đang cố gắng ám sát các quan chức hàng đầu của Ukraine, bao gồm cả Zelenskyy. Theo một quan chức cấp cao của Ukraine, trong ít nhất một trường hợp, CIA đã chia sẻ thông tin tình báo với cơ quan nội địa Ukraine, giúp phá vỡ âm mưu chống lại tổng thống.
Khi cuộc tấn công của Nga vào Kyiv bị đình trệ, trưởng trạm CIA vui mừng và nói với những người đồng cấp Ukraine rằng họ đang "đấm vào mặt người Nga", theo một sĩ quan Ukraine có mặt trong phòng.
Trong vòng vài tuần, CIA đã quay trở lại Kyiv và cơ quan này đã cử rất nhiều sĩ quan mới đến để giúp đỡ người Ukraine. Một quan chức cấp cao của Mỹ nói về sự hiện diện khá lớn của CIA: “Có phải họ đang bóp cò không? Không.
Họ có hỗ trợ việc nhắm mục tiêu không? Tuyệt đối."
Một số sĩ quan CIA đã được triển khai tới các căn cứ của Ukraine. Họ xem xét danh sách các mục tiêu tiềm năng của Nga mà Ukraine đang chuẩn bị tấn công, so sánh thông tin mà Ukraine có được với tình báo Mỹ để đảm bảo rằng thông tin đó là chính xác.
Trước cuộc xâm lược, CIA và MI6 đã huấn luyện các đối tác Ukraine của họ về các nguồn tuyển dụng cũng như xây dựng mạng lưới đảng phái và bí mật. Theo Kondratiuk, ở khu vực phía nam Kherson, nơi bị Nga chiếm đóng trong những tuần đầu tiên của cuộc chiến, các mạng lưới đảng phái đó đã bắt đầu hoạt động, ám sát những người cộng tác địa phương và giúp lực lượng Ukraine nhắm vào các vị trí của Nga.
Tháng 7/2022, điệp viên Ukraine nhìn thấy đoàn xe Nga chuẩn bị vượt qua cây cầu chiến lược bắc qua sông Dnieper và thông báo cho MI6. Các sĩ quan tình báo Anh và Mỹ sau đó đã nhanh chóng xác minh thông tin tình báo Ukraine bằng cách sử dụng hình ảnh vệ tinh thời gian thực. MI6 chuyển tiếp xác nhận và quân đội Ukraine đã nổ súng bằng tên lửa, phá hủy các đoàn xe.
Tại hầm ngầm, Dvoretskiy cho biết hệ thống phòng không của Đức hiện đang bảo vệ trước các cuộc tấn công của Nga.
Một hệ thống lọc không khí bảo vệ khỏi vũ khí hóa học và một hệ thống điện chuyên dụng luôn sẵn sàng trong trường hợp lưới điện bị hỏng.
Câu hỏi mà một số sĩ quan tình báo Ukraine hiện đang đặt ra cho những người đồng cấp Mỹ của họ - khi đảng Cộng hòa tại Hạ viện cân nhắc xem có nên cắt hàng tỷ đô la viện trợ hay không - là liệu CIA có bỏ rơi họ hay không. Một sĩ quan cấp cao của Ukraine cho biết: “Điều này đã xảy ra ở Afghanistan trước đây và bây giờ nó sẽ xảy ra ở Ukraine”.
Đề cập đến chuyến thăm Kyiv của Burns vào tuần trước, một quan chức CIA cho biết: “Chúng tôi đã thể hiện cam kết rõ ràng với Ukraine trong nhiều năm và chuyến thăm này là một tín hiệu mạnh mẽ khác cho thấy cam kết của Mỹ sẽ tiếp tục”.
CIA và HUR đã xây dựng hai căn cứ bí mật khác để chặn thông tin liên lạc của Nga và kết hợp với 12 căn cứ điều hành tiền phương mà Kondratiuk cho biết vẫn đang hoạt động, HUR hiện thu thập và tạo ra nhiều thông tin tình báo hơn bất kỳ thời điểm nào trong chiến tranh - phần lớn trong số đó mà nó chia sẻ với CIA.
“Bạn không thể có được thông tin như thế này ở bất cứ đâu - ngoại trừ ở đây và bây giờ,” Dvoretskiy nói.