Sĩ diện là biết cách giữ thể diện của mình thông qua lời nói, suy nghĩ, hành động, vẻ bên ngoài cho phù hợp các tiêu chuẩn chung để nhận được sự tôn trọng từ người khác. Ai cũng có sĩ diện và điều này giúp cho con người tự điều chỉnh hành vi, học hỏi. Nhưng khi có thêm chữ "hão" vào thì sĩ diện trở thành quá lố và tiêu cực.

"Sĩ diện hão" là cố muốn làm người khác tôn trọng mình bằng những điều mình thật sự không hề có. Từ tâm lý "sĩ diện hão" mà người ta tự nâng mình lên quá tầm của mình và thích thú khi nhận được những lời khen tặng có cánh hoặc sướng rơn khi được người khác nhìn mình bằng ánh mắt ngưỡng mộ hay ghen tỵ.

Người có thói sĩ diện hão không muốn học hỏi, không chịu cố gắng để nhận được sự tôn trọng đúng nghĩa, mà chỉ làm ra vẻ để hòng mong nhận sự tôn trọng.

Một đàn anh cư xử với em út bằng cái tình, đối đãi anh em bằng nghĩa khí, không bỏ anh em khi hoạn nạn, không ăn hiếp người yếu thế thì luôn được anh em coi trọng, luôn giữ được thể diện của mình.

Một đàn anh khi đối đãi anh em không ra gì nhưng lại xăm trổ đầy hình thù hung tợn, ăn bận kiểu "hổ báo", lời nói ra lúc nào cũng quát nạt gầm gừ thể hiện kiểu "Ta đây", sẵn sàng đâm chém bất cứ ai có cái nhìn không tôn trọng mình, thật ra chỉ làm cho người yếu thế thấy sợ mà tuân phục chứ không hề nhận được sự tôn trọng, nhưng loại người "đại ca" kiểu này luôn tưởng đó là tôn trọng. Khi so sánh người ta thấy rõ sự khác biệt giữa cái thực chất và cái hão.

Nhìn vào xã hội Việt Nam ngày nay người ta thấy thói sĩ diện hão hiện diện khắp nơi bất kể ở người giàu hay nghèo. Nó hiển hiện ở mọi tầng lớp từ người lao động cho đến giới giang hồ, từ tầng lớp bình dân cho đến tầng lớp nhà giàu có và rõ ràng nhất là trong giới có chức có quyền, thậm chí trong cả các chính sách, các môi trường giáo dục, y tế, xây dựng..

Làm chức lớn mà không có phẩm chất tốt đẹp, không có kiến thức và văn hóa, lại xây biệt phủ thật to thật nổi bật để người ngoài nhìn vô phải lác mắt. Không có triết lý giáo dục nào để có thể đào tạo ra người tài, vậy mà ngành giáo dục (ở VN) lại chạy theo thành tích với những số liệu từ 98 đến cả 100%.

Không có các chính sách để phát triển kinh tế bền vững, từ chính quyền cơ sở cho đến trung ương đề ra các kế hoạch rất kêu. Những phát ngôn của các giới chức thường biến thành trò cười cho quần chúng… Thói sĩ diện hão làm cho nhiều người dân và cả chính phủ thành những kẻ "trưởng giả học làm sang" rất buồn cười.

Giá trị tốt đẹp tự thân con người không hề có cho nên người ta tìm cách đắp lên người hàng hiệu, đồ sang, xe đẹp, điện thoại mắc tiền để thể hiện và đòi hỏi ánh nhìn ngưỡng mộ từ người khác. Thấy đứa khác xây cái nhà hai tầng thì mình cũng phải vay mượn giật gấu vá vai để xây hai tầng cộng thêm cái tum cho cao hơn hàng xóm một chút, dù không có ai ở cả.

Rồi gia đình có người bị xâm hại tình dục thì không dám lên tiếng, không dám tố cáo vì sợ mất danh tiếng gia đình, coi đó là vết nhơ nên giấu nhẹm. Che đậy những cái sai cái xấu của bản thân, của gia đình, phô trương hào nhoáng bên ngoài để tự hào hão.

Đi ăn uống thì gọi thật nhiều, thật đắt, thừa mứa ăn không hết cũng không dám đem về vì sợ mất thể diện. Chơi phải thật sang, thật độc đáo, mà ngôn ngữ bây giờ gọi là "phải hoành tráng thì mới có chất". Làm công nhân, ở nhà trọ nhưng điện thoại thì phải cao cấp dù không biết hết các chức năng, chỉ để nghe, gọi, nhắn tin, vào mạng coi phim giải trí.

Người ta đi cà phê, trà chiều để thư giãn, nói những câu chuyện công việc hoặc trao đổi về một điều hay ho trong cuốn sách thì mình cũng cà phê, trà chiều để nói xấu và tán dóc.

Trên mạng xã hội, nhiều người mới đạt được một chút thành công đã khoe khoang khắp chốn, coi thường tất cả người khác. Ai dạy gì cũng không nghe, ai chỉ ra cái thiếu sót thì lập tức cho rằng người đó ghen ghét. Mới học được chút kiến thức thì đã huênh hoang muốn người khác phải phục mình chứ không phải để truyền đạt.

Viết thì phải dùng những từ ngữ "rối rắm", "hoa mỹ", "đao to búa lớn", chê bai người yếu thế đủ kiểu, hạ nhục dân tộc để tự nâng mình lên hàng "cấp tiến" chứ không phải chỉ ra cái xấu để cùng nhau sửa chữa.

Người mắc thói sĩ diện hão không nghe lời khuyên của ai cả. Lời khuyên chân thành nhất của người khác cũng làm người sĩ diện hão cảm thấy khó chịu và phản ứng rất cực đoan. Lời khuyên lại vô hình chung làm rớt cái bình phong mà người sĩ diện hão đang cố che chắn quanh mình.

Làm sao để sửa thói sĩ diện hão?

Mỗi người cần học, học, học mãi, học không ngừng, bất cứ ở lứa tuổi nào để thu thập kiến thức cho mình. Đọc nhiều sách ắt dần tự nhận ra mình còn thiếu sót nhiều lắm, còn phải học nhiều lắm để biết khiêm tốn, hành xử nhân bản hơn.

Học lại những giá trị nền tảng để hiểu biết rằng, con người được tôn trọng bởi những điều bên trong chứ không phải những thứ thể hiện bên ngoài.

Học để biết cách ứng xử, đi đứng, nói năng cho đúng mực, đúng giá trị của mình thì tự nhiên bản thân mình sẽ đẹp trong mắt người khác và được tôn trọng đúng nghĩa.

Học để biết chấp nhận chính con người mình, vị trí của mình hiện tại mà cố vươn lên bằng thực lực chứ không phải đẩy người khác xuống để tự đề cao bản thân minh lên.

Người có phẩm cách đạo đức, có tri thức, có văn hóa trong ứng xử, trong hành động thì luôn được tôn trọng dù chỉ mặc cái áo một trăm ngàn, đi cái xe cà tàng. Ngược lại, khi chưa có thì phải học cho có, nếu không chịu học thì dĩ nhiên là phải bồi đắp bằng những thứ bên ngoài để tô vẽ và đòi tôn trọng nhưng cuối cùng cũng không được một ai tôn trọng. Hiểu được điều này là biết cần phải sửa mình như thế nào.

Xã hội càng hiện đại thì con người sống càng thực tế, thực dụng hơn. Những quan niệm, cách nhìn cũ kỹ, lạc hậu cũng theo đó mà lui về dĩ vãng. Những con người hiện đại sống trong xã hội văn minh sẽ sống cho mình và cho cộng đồng, sẽ tạo sự hài hòa về lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội. Đó chính là cuộc sống với những giá trị Chân-Thiện-Mỹ đích thực, trong đó mỗi một con người sẽ là chính mình, họ không phải đóng vai, đóng thế theo những kịch bản do người khác dựng lên.