Tweet
Các chuyên gia trong ngành điện tử cho biết, hiện nay chỉ còn là câu hỏi về thời gian trước khi thị trường sẽ tràn ngập linh kiện bán dẫn "giả mạo".
Kể từ khi bùng phát lần đầu tiên vào tháng 1/2020, đại dịch COVID-19 đã tấn công thế giới từ cả hai mặt của quy luật cung và cầu. Và người sáng lập có tên Steve Calabria của Hiệp hội các Công ty Phân phối Điện tử Độc lập (Independent Distributors of Electronics Association - IDEA), tin rằng sự siết chặt ở cả hai gọng kìm này sẽ tạo ra một làn sóng gia tăng về hàng điện tử "giả mạo", dẫn đến hậu quả là sự sụt giảm về tuổi thọ và độ tin cậy của thiết bị được chế tạo bằng các linh kiện kém chất lượng.
Cung, cầu và hàng giả
Đại dịch COVID-19 đã khiến cho nhiều khu công nghiệp trên thế giới phải đóng cửa tạm thời hoặc gián đoạn hoàn toàn, khiến cho nguồn cung của cả thành phẩm và nguyên liệu thô bị hạn chế. Trong khi đó, nhu cầu đối với các sản phẩm điện tử tăng vọt do việc chuyển hướng làm việc, học tập và giải trí từ xa.
Tác động ngay lập tức của mức thiếu hụt này là hiện nay rất khó để mua một chiếc card đồ họa vừa tốt vừa có giá phải chăng. Ảnh hưởng của sự thiếu hụt sản phẩm này sâu rộng đến mức công ty sản xuất card đồ họa MSI đang lấy model GeForce GT 730 từ năm 2014 tái sản xuất trở lại. Thành thật mà nói, card đồ họa GT 730 chỉ cung cấp hơn một nửa hiệu suất so với card đồ họa tích hợp UHD của Intel, và chưa bằng 1/5 hiệu suất của GTX 950 ra mắt chỉ một năm sau đó, 2015. Nhưng vấn đề là nó có thể được sản xuất và tung ra thị trường để được chấp nhận hay không, điều mà thiên hạ đang đáng giá và xem xét.
MSI cho "hồi sinh" card đồ họa từ năm 2014 để tạm giải tỏa "cơn khát đồ họa" của thị trường.
Tất nhiên, việc phục hồi một dòng sản phẩm cũ và dán nhãn chính xác cho dòng sản phẩm đó là chuyện tốt. Nhưng đó là một sự tùy chọn chỉ dành cho các nhà sản xuất lớn và lâu đời như MSI, một công ty có hệ thống cung cấp và cả giấy phép sản xuất cũ nhưng hợp lệ. Và trong một số trường hợp, khi các bộ phận linh kiện của nó dù được lưu kho lâu vẫn có thể được nhặt nhạnh và đưa trở lại sử dụng (chưa kể đến việc tung thu mua các card củ trên thị trường để "tân trang" lại). Trong khi đó, các công ty nhỏ hơn thì khó có thể làm được điều này. Và trong việc hy vọng kiếm được tiền từ tình hình hiện tại một cách nhanh hơn, họ sẽ dễ sa vào cạm bẫy của những món hàng linh kiện như "chip giả".
Những điều sẽ sắp xảy ra
"Tình trạng thiếu hụt trên toàn thế giới đã mở ra cánh cửa cho bọn tội phạm khai thác thị trường linh kiện điện tử với hàng 'giả mạo'", Calabria chia sẻ. Và ông nói thêm rằng, người ta đã thấy những dấu hiệu ban đầu của sự rắc rối này. "Các công ty chưa từng được đánh giá bởi bất cứ công ty nào khác trong ngành đang cho thấy số lượng các bộ phận linh kiện bị thiếu hụt đáng kể".
Tất nhiên, đồ điện tử giả không phải là một vấn đề mới mẻ gì. iPhone giả, máy Kindle giả và nhiều thứ khác vẫn đang có mặt đầy rẫy trên các trang web thương mại điện tử như Alibaba hay thậm chí cả eBay, Amazon... trong một thời gian dài. Tuy nhiên, những con chip giả nhắm mục tiêu vào một thị trường điện tử này hơi biệt khác một chút. Thay vì theo đuổi người tiêu dùng phổ thông, chip giả nhắm mục tiêu vào các dây chuyền sản xuất đang có nguy cơ bị đóng cửa hoàn toàn do thiếu hàng.
Một con chip FTDI giả (phải) bên cạnh con chip thật (trái)
Và rõ ràng hơn, có thể dễ dàng sản xuất một con chip giả hơn là toàn bộ sản phẩm thiết bị giả. Một thiết bị tiêu dùng cần có hệ điều hành, tích hợp phần cứng và nhiều yếu tố hơn thế nữa. Nó làm cho hầu hết các hàng giả dễ bị phát hiện ngay từ cái nhìn đầu tiên, đặc biệt đối với người mua có kiến thức hiểu biết tốt. Nhưng việc làm giả những con chip, thứ được sử dụng để tạo ra các thiết bị thường đơn giản hơn nhiều, và đặc biệt là có rất ít dấu hiệu để người mua nhận ra có điều gì đó không ổn.
Một con chip giả có thể là hàng nhái được thiết kế với chi phí rẻ ngay từ đầu như một linh kiện thay thế, hoặc nó có thể là một bộ phận chính hãng nhưng đã được nhặt từ thiết bị cũ, được tháo ra khỏi bo mạch nơi nó từng làm việc, sau đó làm sạch và ép trở lại hoạt động như một sản phẩm mới, còn gọi là là "sản phẩm tân trang".
Dù cho bằng cách nào đi nữa, những con chip như vậy tuy có thể hoạt động đủ tốt để vượt qua các bài kiểm tra ban đầu, nhưng sẽ bị hỏng sớm hơn các bộ phận chính hãng hoặc dưới một mức chịu tải cụ thể nào đó, hoặc trong một môi trường mà chỉ có các linh kiện hàng thật mới đủ sức vượt qua.
Bối cảnh tuyệt vọng dẫn đến các biện pháp tuyệt vọng
Các công ty sản xuất biết rõ về chip giả và thường có các biện pháp khá hửu hiệu để phát hiện và loại bỏ chúng ra. Nhưng theo Diganta Das, một người nghiên cứu thiết bị điện tử giả mạo tại Center for Advanced Life Cycle Engineering (CALCE) hay Trung tâm Kỹ thuật Vòng đời Nâng cao, một cơ sở nghiên cứu tập trung vào đánh giá rủi ro, quản lý và giảm thiểu rủi ro cho các sản phẩm và hệ thống điện tử) thì những quy trình đó có thể bị bỏ qua khi thời gian không cho phép.
"Khi một công ty cần 5.000 bộ phận vào tuần tới để duy trì một dây chuyền hoạt động", Das đưa ra ví dụ. "Họ sẽ không tuân thủ các quy tắc để xác minh rõ ràng nơi cung cấp hoặc trải qua các quy trình thử nghiệm".
Das cho biết vẫn còn quá sớm để nhận thấy sự gia tăng về các báo cáo về linh kiện giả mạo, nhưng cũng giống như Calabria, ông tin tưởng rằng sự gia tăng của các linh kiện giả vào chuỗi cung ứng đã và đang xảy ra. Và điều đó sẽ trở nên rõ ràng hơn trong những tháng sắp tới, khi các công ty phải đối phó với các vấn đề do việc sử dụng các bộ phận giả này gây ra.
Làm giả những con chip rõ ràng dễ dàng hơn làm giả cả một thiết bị điện tử.
Đây không phải là vấn đề có khả năng gây ảnh hưởng đến những gã khổng lồ sản xuất công nghệ lớn nhất, bởi họ thường mua các bộ phận của mình trực tiếp từ các xưởng đúc chip, nơi chúng được sản xuất ra với số lượng lớn. Rủi ro này sẽ có ảnh hưởng đến các công ty mua linh kiện của mình theo các lô nhỏ hơn, từ các nhà phân phối trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, những công ty phân phối đó cũng đang cung cấp linh kiện cho các nhà sản xuất trong nhiều ngành kỹ nghệ như chăm sóc sức khỏe, xe hơi và thậm chí cả kỹ thuật vũ khí quân sự.
Một trong những công ty phân phối đó, AERI, đã đưa ra một hướng dẫn riêng để nhận biết các thành phần giả mạo, với nhiều hình ảnh minh họa hữu ích. Ví dụ, các thành phần gốc đôi khi có các lỗ nhỏ ở một số vị trí nhất định trên chip và những kẻ làm giả có thể khi quên sao chép chúng, sẽ lấp đầy các lỗ này trong quá trình chà nhám và hoàn thiện lại (quá trình để làm cho các bộ phận cũ trông như mới) hoặc làm cho chúng có kích thước, vị trí hoặc hình dạng sai.
Do đó, những vết lõm này phục vụ các mục đích tương tự như các dải hay sợi bảo mật trong tiền giấy.
Nhưng việc kiểm tra bề mặt vật lý không phải lúc nào cũng đủ để phát hiện ra sự khác biệt giữa hàng giả và hàng thật. Trong một số trường hợp, việc kiểm tra phải thực hiện bằng kính hiển vi và tốn khá nhiều thời gian.
Trong khi đó, những kẻ làm giả đã nhận thức rõ áp lực về thời gian mà các công ty trong ngành đang phải đối mặt và đưa ra các chiêu quảng cáo chào hàng để nhắm mục tiêu họ. Ví dụ như: "Tôi có 5.000 linh kiện này trong kho, nhưng bạn cần mua ngay hôm nay, chứ không phải tuần sau".
Tuyên bố này có thể buộc một công ty sản xuất đang tuyệt vọng trong việc tìm kiếm linh kiện phải chấp nhận cắt giảm các nghi ngờ và quên đi quy trình xác minh chuỗi cung ứng thông thường của họ. Nhưng việc đưa các bộ phận giả dễ hỏng hóc vào một sản phẩm sẽ chỉ giúp ngăn chặn cuộc khủng hoảng nguồn cung một cách tạm bợ. Trong hầu hết các trường hợp, câu hỏi đặt ra là liệu công ty đó chấp nhận phương án nào, mất tiền ngay bây giờ do dây chuyền không hoạt động hay mất tiền sau đó để chi trả cho việc thay thế sản phẩm, đền bù các vụ thưa kiện và thu hồi sản phẩm hàng loạt.
Tham khảo arstechnica
Kể từ khi bùng phát lần đầu tiên vào tháng 1/2020, đại dịch COVID-19 đã tấn công thế giới từ cả hai mặt của quy luật cung và cầu. Và người sáng lập có tên Steve Calabria của Hiệp hội các Công ty Phân phối Điện tử Độc lập (Independent Distributors of Electronics Association - IDEA), tin rằng sự siết chặt ở cả hai gọng kìm này sẽ tạo ra một làn sóng gia tăng về hàng điện tử "giả mạo", dẫn đến hậu quả là sự sụt giảm về tuổi thọ và độ tin cậy của thiết bị được chế tạo bằng các linh kiện kém chất lượng.
Cung, cầu và hàng giả
Đại dịch COVID-19 đã khiến cho nhiều khu công nghiệp trên thế giới phải đóng cửa tạm thời hoặc gián đoạn hoàn toàn, khiến cho nguồn cung của cả thành phẩm và nguyên liệu thô bị hạn chế. Trong khi đó, nhu cầu đối với các sản phẩm điện tử tăng vọt do việc chuyển hướng làm việc, học tập và giải trí từ xa.
Tác động ngay lập tức của mức thiếu hụt này là hiện nay rất khó để mua một chiếc card đồ họa vừa tốt vừa có giá phải chăng. Ảnh hưởng của sự thiếu hụt sản phẩm này sâu rộng đến mức công ty sản xuất card đồ họa MSI đang lấy model GeForce GT 730 từ năm 2014 tái sản xuất trở lại. Thành thật mà nói, card đồ họa GT 730 chỉ cung cấp hơn một nửa hiệu suất so với card đồ họa tích hợp UHD của Intel, và chưa bằng 1/5 hiệu suất của GTX 950 ra mắt chỉ một năm sau đó, 2015. Nhưng vấn đề là nó có thể được sản xuất và tung ra thị trường để được chấp nhận hay không, điều mà thiên hạ đang đáng giá và xem xét.
MSI cho "hồi sinh" card đồ họa từ năm 2014 để tạm giải tỏa "cơn khát đồ họa" của thị trường.
Tất nhiên, việc phục hồi một dòng sản phẩm cũ và dán nhãn chính xác cho dòng sản phẩm đó là chuyện tốt. Nhưng đó là một sự tùy chọn chỉ dành cho các nhà sản xuất lớn và lâu đời như MSI, một công ty có hệ thống cung cấp và cả giấy phép sản xuất cũ nhưng hợp lệ. Và trong một số trường hợp, khi các bộ phận linh kiện của nó dù được lưu kho lâu vẫn có thể được nhặt nhạnh và đưa trở lại sử dụng (chưa kể đến việc tung thu mua các card củ trên thị trường để "tân trang" lại). Trong khi đó, các công ty nhỏ hơn thì khó có thể làm được điều này. Và trong việc hy vọng kiếm được tiền từ tình hình hiện tại một cách nhanh hơn, họ sẽ dễ sa vào cạm bẫy của những món hàng linh kiện như "chip giả".
Những điều sẽ sắp xảy ra
"Tình trạng thiếu hụt trên toàn thế giới đã mở ra cánh cửa cho bọn tội phạm khai thác thị trường linh kiện điện tử với hàng 'giả mạo'", Calabria chia sẻ. Và ông nói thêm rằng, người ta đã thấy những dấu hiệu ban đầu của sự rắc rối này. "Các công ty chưa từng được đánh giá bởi bất cứ công ty nào khác trong ngành đang cho thấy số lượng các bộ phận linh kiện bị thiếu hụt đáng kể".
Tất nhiên, đồ điện tử giả không phải là một vấn đề mới mẻ gì. iPhone giả, máy Kindle giả và nhiều thứ khác vẫn đang có mặt đầy rẫy trên các trang web thương mại điện tử như Alibaba hay thậm chí cả eBay, Amazon... trong một thời gian dài. Tuy nhiên, những con chip giả nhắm mục tiêu vào một thị trường điện tử này hơi biệt khác một chút. Thay vì theo đuổi người tiêu dùng phổ thông, chip giả nhắm mục tiêu vào các dây chuyền sản xuất đang có nguy cơ bị đóng cửa hoàn toàn do thiếu hàng.
Một con chip FTDI giả (phải) bên cạnh con chip thật (trái)
Và rõ ràng hơn, có thể dễ dàng sản xuất một con chip giả hơn là toàn bộ sản phẩm thiết bị giả. Một thiết bị tiêu dùng cần có hệ điều hành, tích hợp phần cứng và nhiều yếu tố hơn thế nữa. Nó làm cho hầu hết các hàng giả dễ bị phát hiện ngay từ cái nhìn đầu tiên, đặc biệt đối với người mua có kiến thức hiểu biết tốt. Nhưng việc làm giả những con chip, thứ được sử dụng để tạo ra các thiết bị thường đơn giản hơn nhiều, và đặc biệt là có rất ít dấu hiệu để người mua nhận ra có điều gì đó không ổn.
Một con chip giả có thể là hàng nhái được thiết kế với chi phí rẻ ngay từ đầu như một linh kiện thay thế, hoặc nó có thể là một bộ phận chính hãng nhưng đã được nhặt từ thiết bị cũ, được tháo ra khỏi bo mạch nơi nó từng làm việc, sau đó làm sạch và ép trở lại hoạt động như một sản phẩm mới, còn gọi là là "sản phẩm tân trang".
Dù cho bằng cách nào đi nữa, những con chip như vậy tuy có thể hoạt động đủ tốt để vượt qua các bài kiểm tra ban đầu, nhưng sẽ bị hỏng sớm hơn các bộ phận chính hãng hoặc dưới một mức chịu tải cụ thể nào đó, hoặc trong một môi trường mà chỉ có các linh kiện hàng thật mới đủ sức vượt qua.
Bối cảnh tuyệt vọng dẫn đến các biện pháp tuyệt vọng
Các công ty sản xuất biết rõ về chip giả và thường có các biện pháp khá hửu hiệu để phát hiện và loại bỏ chúng ra. Nhưng theo Diganta Das, một người nghiên cứu thiết bị điện tử giả mạo tại Center for Advanced Life Cycle Engineering (CALCE) hay Trung tâm Kỹ thuật Vòng đời Nâng cao, một cơ sở nghiên cứu tập trung vào đánh giá rủi ro, quản lý và giảm thiểu rủi ro cho các sản phẩm và hệ thống điện tử) thì những quy trình đó có thể bị bỏ qua khi thời gian không cho phép.
"Khi một công ty cần 5.000 bộ phận vào tuần tới để duy trì một dây chuyền hoạt động", Das đưa ra ví dụ. "Họ sẽ không tuân thủ các quy tắc để xác minh rõ ràng nơi cung cấp hoặc trải qua các quy trình thử nghiệm".
Das cho biết vẫn còn quá sớm để nhận thấy sự gia tăng về các báo cáo về linh kiện giả mạo, nhưng cũng giống như Calabria, ông tin tưởng rằng sự gia tăng của các linh kiện giả vào chuỗi cung ứng đã và đang xảy ra. Và điều đó sẽ trở nên rõ ràng hơn trong những tháng sắp tới, khi các công ty phải đối phó với các vấn đề do việc sử dụng các bộ phận giả này gây ra.
Làm giả những con chip rõ ràng dễ dàng hơn làm giả cả một thiết bị điện tử.
Đây không phải là vấn đề có khả năng gây ảnh hưởng đến những gã khổng lồ sản xuất công nghệ lớn nhất, bởi họ thường mua các bộ phận của mình trực tiếp từ các xưởng đúc chip, nơi chúng được sản xuất ra với số lượng lớn. Rủi ro này sẽ có ảnh hưởng đến các công ty mua linh kiện của mình theo các lô nhỏ hơn, từ các nhà phân phối trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, những công ty phân phối đó cũng đang cung cấp linh kiện cho các nhà sản xuất trong nhiều ngành kỹ nghệ như chăm sóc sức khỏe, xe hơi và thậm chí cả kỹ thuật vũ khí quân sự.
Một trong những công ty phân phối đó, AERI, đã đưa ra một hướng dẫn riêng để nhận biết các thành phần giả mạo, với nhiều hình ảnh minh họa hữu ích. Ví dụ, các thành phần gốc đôi khi có các lỗ nhỏ ở một số vị trí nhất định trên chip và những kẻ làm giả có thể khi quên sao chép chúng, sẽ lấp đầy các lỗ này trong quá trình chà nhám và hoàn thiện lại (quá trình để làm cho các bộ phận cũ trông như mới) hoặc làm cho chúng có kích thước, vị trí hoặc hình dạng sai.
Do đó, những vết lõm này phục vụ các mục đích tương tự như các dải hay sợi bảo mật trong tiền giấy.
Nhưng việc kiểm tra bề mặt vật lý không phải lúc nào cũng đủ để phát hiện ra sự khác biệt giữa hàng giả và hàng thật. Trong một số trường hợp, việc kiểm tra phải thực hiện bằng kính hiển vi và tốn khá nhiều thời gian.
Trong khi đó, những kẻ làm giả đã nhận thức rõ áp lực về thời gian mà các công ty trong ngành đang phải đối mặt và đưa ra các chiêu quảng cáo chào hàng để nhắm mục tiêu họ. Ví dụ như: "Tôi có 5.000 linh kiện này trong kho, nhưng bạn cần mua ngay hôm nay, chứ không phải tuần sau".
Tuyên bố này có thể buộc một công ty sản xuất đang tuyệt vọng trong việc tìm kiếm linh kiện phải chấp nhận cắt giảm các nghi ngờ và quên đi quy trình xác minh chuỗi cung ứng thông thường của họ. Nhưng việc đưa các bộ phận giả dễ hỏng hóc vào một sản phẩm sẽ chỉ giúp ngăn chặn cuộc khủng hoảng nguồn cung một cách tạm bợ. Trong hầu hết các trường hợp, câu hỏi đặt ra là liệu công ty đó chấp nhận phương án nào, mất tiền ngay bây giờ do dây chuyền không hoạt động hay mất tiền sau đó để chi trả cho việc thay thế sản phẩm, đền bù các vụ thưa kiện và thu hồi sản phẩm hàng loạt.
Tham khảo arstechnica