Tweet
Translated from Johns Hopkins's article What We Do and Don’t Know About Long COVID and Long-Haulers
By Carly Kempler, on 20-07-202
Các báo cáo toàn cầu cho thấy rằng một phần ba số người bị COVID-19 gặp các triệu chứng kéo dài hoặc các vấn đề sức khỏe mãn tính mới — một số kéo dài đến một năm sau khi họ mắc bệnh.
Vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về nhóm dân số này, họ được gọi một cách không chính thức là "những người mắc chứng bệnh kéo dài", bao gồm các yếu tố nguy cơ cụ thể và các nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này. Nhà dịch tễ học Priya Duggal, PhD ’03, MPH ’98, đang nghiên cứu Post-Acute Sequelae của COVID-19, thường được gọi là COVID kéo dài, thông qua Nghiên cứu lâu dài về COVID của Johns Hopkins. Trong phần Hỏi & Đáp này, Duggal thảo luận về những điều chúng ta đã biết — và cả những điều chúng ta vẫn còn cần tìm hiểu về tình trạng sức khỏe này.
Vậy COVID kéo dài chính xác là gì? Các triệu chứng như thế nào?
Với nhiều bệnh truyền nhiễm, giai đoạn cấp tính (acute phase) là giai đoạn khởi phát mà những người nhiễm bệnh có thể phục hồi, hoặc chuyển sang nhiễm trùng nặng và có khả năng tử vong. Sau giai đoạn cấp tính, một số bệnh lại có trạng thái nhiễm trùng mãn tính (chronic infection). Và đó là những gì chúng tôi bắt đầu thấy xuất hiện với số lượng rất nhiều ở bệnh nhân COVID. Đây là những người có di chứng (hoặc triệu chứng) sau 30 ngày trở lên sau khi nhiễm bệnh.
Các triệu chứng mà chúng tôi thấy với COVID kéo dài bao gồm những thứ như mất vị giác hoặc khứu giác, chứng sương mù não (là một dạng rối loạn chức năng nhận thức, có thể gây ra các triệu chứng khó chịu về tinh thần, chẳng hạn như mệt mỏi mãn tính, kém tập trung hoặc thiếu minh mẫn) hoặc mất khả năng tập trung. Một số người khởi phát bệnh tim, thận, và phổ biến nhất là những người bị mệt mỏi quá mức và khó thở.
Chúng ta biết gì về những người gặp các triệu chứng liên quan đến COVID kéo dài và nguy cơ phát triển bệnh?
Chúng tôi đang thấy COVID kéo dài có thể xảy ra ở nhiều độ tuổi khác nhau. Điều thực sự thú vị và đáng kinh ngạc là chúng ta đang thấy nó phát triển trong cả người bị nhiễm nhẹ, nhiễm vừa và trong một số trường hợp được báo cáo, những người trước đó không có triệu chứng, cũng như những người đã nhập viện.
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng COVID kéo dài phổ biến hơn một chút ở những người trẻ tuổi — những người trong độ tuổi 30, 40 và 50. Chúng tôi thấy rằng ở phụ nữ trẻ tuổi, dường như các báo cáo các triệu chứng kéo dài xuất hiện nhiều hơn so với nam giới trẻ tuổi, mặc dù không rõ đây là vấn đề báo cáo hay thực sự có sự khác biệt giữa hai vấn đề này.
Tại thời điểm này, chúng tôi không biết liệu có nguy cơ cao hơn trong việc phát triển các triệu chứng dựa trên chủng tộc hoặc bệnh đi kèm hay không. Cho đến khi chúng tôi xác định được những ai có nguy cơ mắc COVID kéo dài, chúng tôi sẽ khó lòng mà biết được mình nên điều trị cho ai.
COVID kéo dài phổ biến như thế nào?
Các báo cáo toàn cầu cho thấy khoảng 20-30% cá nhân bị nhiễm COVID-19 đang báo cáo các triệu chứng sau hơn 30 ngày kể từ khi nhiễm bệnh. Chúng bao gồm một số báo cáo về các triệu chứng từ 3 đến 6 tháng sau khi bị nhiễm trùng và các báo cáo về các triệu chứng lâu dài một năm sau khi nhiễm bệnh.
Hiện tại chúng ta biết gì về hiệu quả của vaccine trong việc ngăn ngừa bệnh COVID kéo dài?
Còn hơi sớm để nói. Những gì chúng ta biết là những người được chủng ngừa ít có khả năng bị tái nhiễm. Tuy nhiên, có một số trường hợp nhiễm COVID xảy ra sau khi tiêm vaccine. Mặc dù con số được báo cáo là không lớn, nhưng chúng tôi được biết rằng những người bị "nhiễm bệnh đột phá" này có thể gặp phải các triệu chứng truyền thống của COVID. Cho dù họ phát bệnh ở mức độ nhẹ, nhưng có khả năng họ cũng bị COVID kéo dài. Tuy nhiên, vì chúng tôi không biết cách thức hoặc lý do COVID kéo dài ảnh hưởng đến một số cá nhân nhất định, nên rất khó dự đoán.
Vaccine có thể làm giảm các triệu chứng của COVID kéo dài không?
Có một số báo cáo rời rạc về những người bị COVID kéo dài trong nhóm đã tiêm phòng: một số thì không còn triệu chứng nhưng một số khác thì vẫn bị. Để nghiên cứu câu hỏi này, các nhà khoa học kiểm tra máu của những người có COVID kéo dài trước và sau khi tiêm vaccine. Nếu vaccine giải quyết được các triệu chứng cho một số người, nó có thể giúp chúng ta hiểu tại sao một số người có các triệu chứng kéo dài và có thể cơ thể họ cần sự tăng cường hệ miễn dịch mà vaccine cung cấp. Nhưng tất cả chỉ là suy đoán tại thời điểm này. Chúng tôi đang cố gắng định lượng xem có bao nhiêu người có thể hết triệu chứng sau khi tiêm vaccine trong cuộc khảo sát của chúng tôi để xem liệu điều này có phổ biến không hay có lẽ chỉ là một số báo cáo hiếm gặp.
Chúng ta có thấy các báo cáo về COVID kéo dài ở trẻ em và thanh thiếu niên không?
Câu trả lời là có, các triệu chứng của COVID kéo dài vẫn có khả năng xuất hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên. Các triệu chứng của chúng khác với những gì chúng ta thấy ở người lớn, nhưng cũng giống như các bệnh nhiễm trùng khác, trẻ em có thể bị giai đoạn cấp tính và chúng có thể chuyển sang giai đoạn mãn tính. Các triệu chứng chính được báo cáo dường như là mệt mỏi quá mức và không có khả năng làm một số công việc hàng ngày của họ.
Các đặc điểm của COVID kéo dài có khác với các triệu chứng của các hội chứng sau nhiễm virus khác hoặc hội chứng mệt mỏi mãn tính không?
Tôi không nghĩ rằng nó nhất thiết phải đại diện cho những gì chúng ta thấy trong hội chứng mệt mỏi mãn tính, nhưng có một số điểm tương đồng. Điều đặc biệt rõ ràng về COVID kéo dài là nhiều hệ thống cơ quan khác nhau trong cơ thể bị ảnh hưởng. Ví dụ: một số người báo cáo các vấn đề cụ thể về tim và những người khác báo cáo họ bị khó thở và điều đó có liên quan nhiều đến phổi bị ảnh hưởng. Nhưng không có một tập hợp các triệu chứng cổ điển mà tất cả những người có triệu chứng COVID kéo dài đều biểu hiện. Chúng tôi hy vọng rằng những gì chúng tôi học được từ COVID kéo dài sẽ hỗ trợ cho những người mắc bệnh mệt mỏi mãn tính, vốn đã phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc chẩn đoán các triệu chứng của họ trên lâm sàng. Chúng tôi có thể học hỏi từ điều này và hy vọng có thể cung cấp các ước tính cần thiết về số người bị ảnh hưởng và bắt đầu xác định căn bệnh này, cũng như tiến hành nghiên cứu nghiêm ngặt để đánh giá các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn và các yếu tố trung gian.
Những người mắc bệnh kéo dài có các triệu chứng thực sự, và điều này bắt buộc chúng ta phải tập trung gấp đôi — vào giai đoạn cấp tính của nhiễm trùng vì có thể dẫn đến nhập viện và tử vong, và cả những người có các triệu chứng lâu dài dai dẳng hoặc mãn tính.
Carly Kempler là chuyên gia truyền thông và tương tác với khán giả của Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg.
Người dịch: Quan Ly
Biên tập: Chau Tran
By Carly Kempler, on 20-07-202
Các báo cáo toàn cầu cho thấy rằng một phần ba số người bị COVID-19 gặp các triệu chứng kéo dài hoặc các vấn đề sức khỏe mãn tính mới — một số kéo dài đến một năm sau khi họ mắc bệnh.
Vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về nhóm dân số này, họ được gọi một cách không chính thức là "những người mắc chứng bệnh kéo dài", bao gồm các yếu tố nguy cơ cụ thể và các nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này. Nhà dịch tễ học Priya Duggal, PhD ’03, MPH ’98, đang nghiên cứu Post-Acute Sequelae của COVID-19, thường được gọi là COVID kéo dài, thông qua Nghiên cứu lâu dài về COVID của Johns Hopkins. Trong phần Hỏi & Đáp này, Duggal thảo luận về những điều chúng ta đã biết — và cả những điều chúng ta vẫn còn cần tìm hiểu về tình trạng sức khỏe này.
Vậy COVID kéo dài chính xác là gì? Các triệu chứng như thế nào?
Với nhiều bệnh truyền nhiễm, giai đoạn cấp tính (acute phase) là giai đoạn khởi phát mà những người nhiễm bệnh có thể phục hồi, hoặc chuyển sang nhiễm trùng nặng và có khả năng tử vong. Sau giai đoạn cấp tính, một số bệnh lại có trạng thái nhiễm trùng mãn tính (chronic infection). Và đó là những gì chúng tôi bắt đầu thấy xuất hiện với số lượng rất nhiều ở bệnh nhân COVID. Đây là những người có di chứng (hoặc triệu chứng) sau 30 ngày trở lên sau khi nhiễm bệnh.
Các triệu chứng mà chúng tôi thấy với COVID kéo dài bao gồm những thứ như mất vị giác hoặc khứu giác, chứng sương mù não (là một dạng rối loạn chức năng nhận thức, có thể gây ra các triệu chứng khó chịu về tinh thần, chẳng hạn như mệt mỏi mãn tính, kém tập trung hoặc thiếu minh mẫn) hoặc mất khả năng tập trung. Một số người khởi phát bệnh tim, thận, và phổ biến nhất là những người bị mệt mỏi quá mức và khó thở.
Chúng ta biết gì về những người gặp các triệu chứng liên quan đến COVID kéo dài và nguy cơ phát triển bệnh?
Chúng tôi đang thấy COVID kéo dài có thể xảy ra ở nhiều độ tuổi khác nhau. Điều thực sự thú vị và đáng kinh ngạc là chúng ta đang thấy nó phát triển trong cả người bị nhiễm nhẹ, nhiễm vừa và trong một số trường hợp được báo cáo, những người trước đó không có triệu chứng, cũng như những người đã nhập viện.
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng COVID kéo dài phổ biến hơn một chút ở những người trẻ tuổi — những người trong độ tuổi 30, 40 và 50. Chúng tôi thấy rằng ở phụ nữ trẻ tuổi, dường như các báo cáo các triệu chứng kéo dài xuất hiện nhiều hơn so với nam giới trẻ tuổi, mặc dù không rõ đây là vấn đề báo cáo hay thực sự có sự khác biệt giữa hai vấn đề này.
Tại thời điểm này, chúng tôi không biết liệu có nguy cơ cao hơn trong việc phát triển các triệu chứng dựa trên chủng tộc hoặc bệnh đi kèm hay không. Cho đến khi chúng tôi xác định được những ai có nguy cơ mắc COVID kéo dài, chúng tôi sẽ khó lòng mà biết được mình nên điều trị cho ai.
COVID kéo dài phổ biến như thế nào?
Các báo cáo toàn cầu cho thấy khoảng 20-30% cá nhân bị nhiễm COVID-19 đang báo cáo các triệu chứng sau hơn 30 ngày kể từ khi nhiễm bệnh. Chúng bao gồm một số báo cáo về các triệu chứng từ 3 đến 6 tháng sau khi bị nhiễm trùng và các báo cáo về các triệu chứng lâu dài một năm sau khi nhiễm bệnh.
Hiện tại chúng ta biết gì về hiệu quả của vaccine trong việc ngăn ngừa bệnh COVID kéo dài?
Còn hơi sớm để nói. Những gì chúng ta biết là những người được chủng ngừa ít có khả năng bị tái nhiễm. Tuy nhiên, có một số trường hợp nhiễm COVID xảy ra sau khi tiêm vaccine. Mặc dù con số được báo cáo là không lớn, nhưng chúng tôi được biết rằng những người bị "nhiễm bệnh đột phá" này có thể gặp phải các triệu chứng truyền thống của COVID. Cho dù họ phát bệnh ở mức độ nhẹ, nhưng có khả năng họ cũng bị COVID kéo dài. Tuy nhiên, vì chúng tôi không biết cách thức hoặc lý do COVID kéo dài ảnh hưởng đến một số cá nhân nhất định, nên rất khó dự đoán.
Vaccine có thể làm giảm các triệu chứng của COVID kéo dài không?
Có một số báo cáo rời rạc về những người bị COVID kéo dài trong nhóm đã tiêm phòng: một số thì không còn triệu chứng nhưng một số khác thì vẫn bị. Để nghiên cứu câu hỏi này, các nhà khoa học kiểm tra máu của những người có COVID kéo dài trước và sau khi tiêm vaccine. Nếu vaccine giải quyết được các triệu chứng cho một số người, nó có thể giúp chúng ta hiểu tại sao một số người có các triệu chứng kéo dài và có thể cơ thể họ cần sự tăng cường hệ miễn dịch mà vaccine cung cấp. Nhưng tất cả chỉ là suy đoán tại thời điểm này. Chúng tôi đang cố gắng định lượng xem có bao nhiêu người có thể hết triệu chứng sau khi tiêm vaccine trong cuộc khảo sát của chúng tôi để xem liệu điều này có phổ biến không hay có lẽ chỉ là một số báo cáo hiếm gặp.
Chúng ta có thấy các báo cáo về COVID kéo dài ở trẻ em và thanh thiếu niên không?
Câu trả lời là có, các triệu chứng của COVID kéo dài vẫn có khả năng xuất hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên. Các triệu chứng của chúng khác với những gì chúng ta thấy ở người lớn, nhưng cũng giống như các bệnh nhiễm trùng khác, trẻ em có thể bị giai đoạn cấp tính và chúng có thể chuyển sang giai đoạn mãn tính. Các triệu chứng chính được báo cáo dường như là mệt mỏi quá mức và không có khả năng làm một số công việc hàng ngày của họ.
Các đặc điểm của COVID kéo dài có khác với các triệu chứng của các hội chứng sau nhiễm virus khác hoặc hội chứng mệt mỏi mãn tính không?
Tôi không nghĩ rằng nó nhất thiết phải đại diện cho những gì chúng ta thấy trong hội chứng mệt mỏi mãn tính, nhưng có một số điểm tương đồng. Điều đặc biệt rõ ràng về COVID kéo dài là nhiều hệ thống cơ quan khác nhau trong cơ thể bị ảnh hưởng. Ví dụ: một số người báo cáo các vấn đề cụ thể về tim và những người khác báo cáo họ bị khó thở và điều đó có liên quan nhiều đến phổi bị ảnh hưởng. Nhưng không có một tập hợp các triệu chứng cổ điển mà tất cả những người có triệu chứng COVID kéo dài đều biểu hiện. Chúng tôi hy vọng rằng những gì chúng tôi học được từ COVID kéo dài sẽ hỗ trợ cho những người mắc bệnh mệt mỏi mãn tính, vốn đã phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc chẩn đoán các triệu chứng của họ trên lâm sàng. Chúng tôi có thể học hỏi từ điều này và hy vọng có thể cung cấp các ước tính cần thiết về số người bị ảnh hưởng và bắt đầu xác định căn bệnh này, cũng như tiến hành nghiên cứu nghiêm ngặt để đánh giá các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn và các yếu tố trung gian.
Những người mắc bệnh kéo dài có các triệu chứng thực sự, và điều này bắt buộc chúng ta phải tập trung gấp đôi — vào giai đoạn cấp tính của nhiễm trùng vì có thể dẫn đến nhập viện và tử vong, và cả những người có các triệu chứng lâu dài dai dẳng hoặc mãn tính.
Carly Kempler là chuyên gia truyền thông và tương tác với khán giả của Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg.
Người dịch: Quan Ly
Biên tập: Chau Tran