Tweet
By Nick Evershed and Andy Ball, on 27-08-2021,
Một trong những đặc tính quan trọng của virus và những mầm bệnh khác là tỉ lệ lây nhiễm. Có nhiều cách để tính tỉ lệ lây nhiễm. Một trong số đó là R0, tạm dịch là hệ số lây nhiễm cơ bản, để chỉ có bao nhiêu ca mới hình thành từ một cá nhân bị nhiễm.
Mô hình trên minh hoạ hệ số lây nhiễm R0 ở Covid-19 chủng nguyên thuỷ và chủng delta. Nếu R0=3, nghĩa là cứ mỗi 1 người nhiễm mới sẽ lây cho 3 người khác. Đây không là chỉ số lây nhiễm vốn có của một căn bệnh. Chỉ số này phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác bao gồm: tỉ lệ tiếp xúc trong quần thể và khoảng thời gian mà người bị nhiễm có thể lây sang cho người khác. Đó là một giá trị phụ thuộc vào tình huống. Vì vậy ở vùng này thì R0 có thể cao và ở một vùng khác thì lại có R0 thấp. Chỉ số này được tính toán trên giả định là toàn bộ dân số đều có thể mắc bệnh. Những nghiên cứu về đặc tính này của Covid-19 tại Vũ Hán trước đây ước tính giá trị R0 từ 2.2 đến 2.7. Trong khi ở những ổ dịch nhỏ hơn như trên tàu Diamond Princess, giá trị R0 khoảng 2.2. Các nghiên cứu khác thì đưa ra khả năng R0 có thể chạy từ 1.5 đến 3.8. Chúng ta cũng có thể so sánh được độ lây nhiễm giữa Covid-19 và các bệnh khác như Influenza (cúm mùa), Ebola (sốt xuất huyết Ebola), Sars (Sars), Chickenpox (Thuỷ đậu), và Measles (Sởi).
Với mô hình này, bạn có thể thấy các kiểu lây lan giống nhau được tạo ra dựa trên R0 đối với một loạt các mầm bệnh kể trên.
Ngoài R0, một chỉ số khác cũng quan trọng đó là khả năng phát bệnh (sau khi nhiễm) trong dân số. Nếu có nhiều người bị nhiễm nhưng không phát bệnh (có thể do miễn dịch từ vaccine, miễn dịch từ lần nhiễm trước, do cơ địa sinh học của người đó không bị bệnh), hoặc do nhiều người áp dụng giãn cách xã hội để giảm lây lan, thì chỉ số R0 giảm xuống, sự lây nhiễm sẽ càng giảm và bị chặn lại. Khi R0 giảm, hệ thống y tế sẽ dễ dàng tập trung vào chăm sóc những người bệnh hơn.
Một chỉ số khác cũng quan trọng đó là tỉ lệ tử vong. Trong trường hợp bệnh Ebola, nó có R0 thấp nhưng tỉ lệ tử vong lại cao. Tỉ lệ tử vong của Ebola trung bình khoảng 50% (25%-90%).
Tỉ lệ tử vong ở Covid-19 thay đổi tuỳ từng nơi và từng tình huống, đặc biệt là vào năng lực làm xét nghiệm. Vào những ngày đầu của đại dịch, tại China, người ta đã báo cáo tỉ lệ tử vong là 2.3%. Còn tại Nam Hàn, tỉ lệ tử vong là 1.2%.
Lược dịch: Chau Tran
Một trong những đặc tính quan trọng của virus và những mầm bệnh khác là tỉ lệ lây nhiễm. Có nhiều cách để tính tỉ lệ lây nhiễm. Một trong số đó là R0, tạm dịch là hệ số lây nhiễm cơ bản, để chỉ có bao nhiêu ca mới hình thành từ một cá nhân bị nhiễm.
Hình 1: tỉ lệ lây nhiễm và tổng số người bị nhiễm thứ cấp từ một người khởi phát (chấm đỏ trung tâm) sau 3 chu kỳ lây nhiễm ở Covid-19 và Cúm. Chấm đỏ: người bị nhiễm, đường vạch đen: đường lây nhiễm, vòng tròn đứt đoạn: chu kỳ lây nhiễm.
Mô hình trên minh hoạ hệ số lây nhiễm R0 ở Covid-19 chủng nguyên thuỷ và chủng delta. Nếu R0=3, nghĩa là cứ mỗi 1 người nhiễm mới sẽ lây cho 3 người khác. Đây không là chỉ số lây nhiễm vốn có của một căn bệnh. Chỉ số này phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác bao gồm: tỉ lệ tiếp xúc trong quần thể và khoảng thời gian mà người bị nhiễm có thể lây sang cho người khác. Đó là một giá trị phụ thuộc vào tình huống. Vì vậy ở vùng này thì R0 có thể cao và ở một vùng khác thì lại có R0 thấp. Chỉ số này được tính toán trên giả định là toàn bộ dân số đều có thể mắc bệnh. Những nghiên cứu về đặc tính này của Covid-19 tại Vũ Hán trước đây ước tính giá trị R0 từ 2.2 đến 2.7. Trong khi ở những ổ dịch nhỏ hơn như trên tàu Diamond Princess, giá trị R0 khoảng 2.2. Các nghiên cứu khác thì đưa ra khả năng R0 có thể chạy từ 1.5 đến 3.8. Chúng ta cũng có thể so sánh được độ lây nhiễm giữa Covid-19 và các bệnh khác như Influenza (cúm mùa), Ebola (sốt xuất huyết Ebola), Sars (Sars), Chickenpox (Thuỷ đậu), và Measles (Sởi).
Hình 2: tỉ lệ lây nhiễm và tổng số người bị nhiễm thứ cấp từ một người khởi phát sau 3 chu kỳ lây nhiễm ở các bệnh khác. Chấm đỏ: người bị nhiễm, đường vạch đen: đường lây nhiễm, vòng tròn đứt đoạn: chu kỳ lây nhiễm. Khi số người bị lây nhiễm quá nhiều, các chấm đỏ sẽ tạo thành cả vòng tròn đỏ ở chu kỳ thứ 2 và 3.
Với mô hình này, bạn có thể thấy các kiểu lây lan giống nhau được tạo ra dựa trên R0 đối với một loạt các mầm bệnh kể trên.
Ngoài R0, một chỉ số khác cũng quan trọng đó là khả năng phát bệnh (sau khi nhiễm) trong dân số. Nếu có nhiều người bị nhiễm nhưng không phát bệnh (có thể do miễn dịch từ vaccine, miễn dịch từ lần nhiễm trước, do cơ địa sinh học của người đó không bị bệnh), hoặc do nhiều người áp dụng giãn cách xã hội để giảm lây lan, thì chỉ số R0 giảm xuống, sự lây nhiễm sẽ càng giảm và bị chặn lại. Khi R0 giảm, hệ thống y tế sẽ dễ dàng tập trung vào chăm sóc những người bệnh hơn.
Một chỉ số khác cũng quan trọng đó là tỉ lệ tử vong. Trong trường hợp bệnh Ebola, nó có R0 thấp nhưng tỉ lệ tử vong lại cao. Tỉ lệ tử vong của Ebola trung bình khoảng 50% (25%-90%).
Tỉ lệ tử vong ở Covid-19 thay đổi tuỳ từng nơi và từng tình huống, đặc biệt là vào năng lực làm xét nghiệm. Vào những ngày đầu của đại dịch, tại China, người ta đã báo cáo tỉ lệ tử vong là 2.3%. Còn tại Nam Hàn, tỉ lệ tử vong là 1.2%.
Lược dịch: Chau Tran