Tweet
Vụ thiên thạch đã rơi xuống Nga vào năm 2013 đã khiến cho Hoa Kỳ phải tăng thêm nguồn tài trợ cho việc truy tìm các "thiên thạch sát thủ vũ trụ" hơn 4.000% lên đến 200 triệu USD/năm trong thập kỷ vừa qua.
Vào một buổi sáng mùa đông năm 2013, một thiên thạch có kích thước bằng tòa nhà 4 tầng đã rơi xuống gần TP Chelyabinsk, đã làm bị thương cho hơn 1.600 người và gây thiệt hại về tài sản trên diện rộng.
Khối thiên thạch có chiều dài 18 m như một lời nhắc nhở đáng sợ rằng Trái Đất, nơi mỗi ngày phải hứng chịu hàng tấn mảnh vỡ từ không gian, vẫn thường xuyên nằm trên đường đi của những tiểu hành tinh "sát thủ". Và phần lớn những tiểu hành tinh này vẫn chưa được ghi nhận đầy đủ.
Sau nhiều năm nghiên cứu và thảo luận, Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) đã triển khai nỗ lực đầu tiên của họ để cứu Trái Đất khỏi dạng tai họa tương tự như thảm họa đã khiến cho loài khủng long tuyệt chủng cách đây cả triệu năm qua. Đó là việc sử dụng tàu thăm dò không gian đâm thẳng vào tiểu hành tinh có nguy cơ lao vào Trái Đất với mục đích làm thay đổi tốc độ và hướng đi của nó.
Mảnh vỡ chính của tiểu thiên thạch 18 m rơi xuống TP Chelyabinsk vào năm 2013. (Ảnh: Andrey Yarantsev)
Thử nghiệm Chuyển hướng tiểu hành tinh kép (DART) đã được tiến hành vào ngày 23/11/21 trên một tên lửa của công ty SpaceX phóng lên từ tiểu bang California. Nó sẽ thực hiện cuộc hành trình dài 10 tháng đến một hệ thống tiểu hành tinh đôi.
Theo kế hoạch này, nếu con người có đủ thời gian để phản ứng kịp thời, tức nhiều thập kỷ sắp tới, thì sẽ có đủ năng lượng truyền vào một tiểu hành tinh đang lao nhanh để thay đổi quỹ đạo của nó và khiến cho nó trượt khỏi đường lao đến Trái Đất, tránh khỏi một thảm họa có thể gây ra sự tuyệt chủng của loài người.
Ông Casey Dreier, một phân tích gia của Tổ chức The Planetary Society, có viết trong một bản ghi nhớ hồi tháng 11 vừa qua cho rằng, "Không có nói quá lời khi cho rằng DART có thể là 1 trong những sứ mạng quan trọng nhất từng được NASA thực hiện".
"Thử nghiệm này là sự chứng minh cho thấy công nghệ này đã đủ mức hoàn thiện để đương đầu với mối đe dọa do các tiểu hành tinh mang đến cho Trái Đất", bà Lindley Johnson, nhân viên thuộc bộ phận Phòng thủ Hành tinh của NASA, cho biết tại một cuộc họp báo ngày 4/11/21.
Nơi mảnh vỡ chính của thiên thạch rơi xuống đã tạo thành 1 cái hố rộng 8 m trên mặt băng của hồ Chebarkul. (Ảnh: Eduard Kalinin)
Vào tháng 9/2022, nếu tất cả mọi thứ diễn ra theo đúng theo kế hoạch, tàu vũ trụ DART sẽ nhắm vào 2 tiểu hành tinh Dimorphos và Didymos. Hai tiểu hành tình này di chuyển cách nhau khoảng 1 km và Dimorphos quay quanh người anh em lớn hơn của nó mỗi 11 giờ 55 phút, "giống như kim đồng hồ".
Di chuyển với tốc độ 24,140 km/h, tàu vũ trụ DART sẽ va chạm trực diện với Dimorphos để vừa làm chậm tiểu hành tinh này một phần giây, vừa điều chỉnh chu kỳ quỹ đạo của nó chung quanh Didymos thêm vài phút.
Tiểu hành tinh Didymos này được phát hiện cách đây 25 năm và đã được giới khoa học phân tích kỹ lưỡng. Theo dự đoán, đường đi của nó sẽ không gặp Trái Đất trong tương lai nhưng quỹ đạo tương đối gần của nó đã mang lại cho giới khoa học một cơ hội tốt để quan sát nó bằng kính thiên văn từ khoảng cách gần 11 triệu km.
Hai tiểu hành tinh Diphormos và Didymos. (Ảnh: Washington News Today)
DART sẽ dùng chức năng ngắm mục tiêu bằng laser và các kỹ thuật có độ phân giải cao khác để tự động chọn điểm va chạm. Khi lao đến Dimorphos, camera của tàu vũ trụ này sẽ gửi hình ảnh trực tiếp về Trái Đất. Một vệ tinh hình khối nhỏ được phóng ra từ tàu chính trước khi va chạm cũng sẽ ghi lại hình ảnh từ một khoảng cách an toàn.
Trong hơn 15 năm, cớ quan NASA đã thừa lệnh của Quốc hội Mỹ để lập ra danh mục các "vật thể gần Trái Đất" (NEO) lớn hơn 140 m, kích thước có thể gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng.
"Mặc dù trong 100 năm tới đây sẽ không có thiên thạch nào lớn hơn 140 m có khả năng đâm vào Trái Đất, cho đến nay chúng tôi đã tìm ra gần 1 nửa trong số 25.000 NEO có kích cỡ bằng hoặc lớn hơn 140 m", Văn phòng Điều phối Phòng thủ Hành tinh của NASA cho hay.
Sự kiện thiên thạch rơi năm 2013 tại Chelyabinsk đã khiến cho chính phủ Hoa Kỳ chú ý và tăng thêm nguồn tài trợ cho việc phòng thủ hành tinh hơn 4.000% lên đến 200 triệu USD/năm trong thập kỷ vừa qua. Tuy nhiên, những thách thức trong việc phát hiện các "thiên thạch sát thủ vũ trụ" đang khiến cho họ phải tăng cường biện pháp để đối phó hiệu quả hơn.
Các kính thiên văn đặt trên Trái Đất có phạm vi hạn chế, không thể nhìn thấy các vật thể tiếp cận từ phía mặt trời. Ngoài ra, nhiều tiểu hành tinh phản xạ ánh sáng gần như bằng không và tất cả đều di chuyển với tốc độ kinh khủng, trung bình là gần 70.000 km/h.
Kích thước của tiểu hành tinh Dimorphos khi so sánh với Đấu trường La Mã ở Rome, Ý. (Ảnh: ESA)
Thêm vào đó, không phải tất cả các tiểu hành tinh đều nằm trong Thái dương hệ. Vào năm 2017, các nhà thiên văn học đã theo dõi "vị khách" lớn đầu tiên từ bên ngoài hệ Mặt trời. Đó là một vật thể kỳ dị dài 400 m, hình điếu xì gà được gọi là Oumuamua, quay quanh Mặt trời với tốc độ 315.431 km/h.
NASA có kế hoạch thử nghiệm bổ sung các kỹ thuật nhằm thay đổi quỹ đạo các thiên thạch sau khi có đầy đủ thông tin dữ liệu từ hoạt động phá hủy tiểu hành tinh Dimorphos từ DART (trong trường hợp sứ mạng này sẽ thành công).
"Máy kéo trọng lực" là một ý tưởng khác đang được xem xét. Đây là khái niệm gắn một tàu vũ trụ vào tiểu hành tinh để tăng thêm khối lượng của nó và từ từ làm thay đổi quỹ đạo của nó.
Dù vậy, việc quan sát đóng vai trò rất quan trọng để ngăn chặn lịch sử lặp lại. NASA và giới khoa học gia khác đang nỗ lực bù đắp thiệt hại sau sự sụp đổ năm 2020 của của Đài thiên văn Arecibo tại Puerto Rico. Đài thiên văn này đóng vai trò chủ chốt trong việc đánh giá các vật thể gần Trái Đất, giúp các nhà nghiên cứu xác định kích thước và quỹ đạo của chúng. Bà Johnson nhận định: "Chìa khóa của việc phòng thủ hành tinh là chủ động tìm ra các mối đe dọa trước khi chúng có sức tác động xấu đến Trái Đất".
"Vị khách" từ ngoài Thái dương hệ Oumuamua. (Ảnh: ESO)
Vào một buổi sáng mùa đông năm 2013, một thiên thạch có kích thước bằng tòa nhà 4 tầng đã rơi xuống gần TP Chelyabinsk, đã làm bị thương cho hơn 1.600 người và gây thiệt hại về tài sản trên diện rộng.
Khối thiên thạch có chiều dài 18 m như một lời nhắc nhở đáng sợ rằng Trái Đất, nơi mỗi ngày phải hứng chịu hàng tấn mảnh vỡ từ không gian, vẫn thường xuyên nằm trên đường đi của những tiểu hành tinh "sát thủ". Và phần lớn những tiểu hành tinh này vẫn chưa được ghi nhận đầy đủ.
Sau nhiều năm nghiên cứu và thảo luận, Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) đã triển khai nỗ lực đầu tiên của họ để cứu Trái Đất khỏi dạng tai họa tương tự như thảm họa đã khiến cho loài khủng long tuyệt chủng cách đây cả triệu năm qua. Đó là việc sử dụng tàu thăm dò không gian đâm thẳng vào tiểu hành tinh có nguy cơ lao vào Trái Đất với mục đích làm thay đổi tốc độ và hướng đi của nó.
Mảnh vỡ chính của tiểu thiên thạch 18 m rơi xuống TP Chelyabinsk vào năm 2013. (Ảnh: Andrey Yarantsev)
Thử nghiệm Chuyển hướng tiểu hành tinh kép (DART) đã được tiến hành vào ngày 23/11/21 trên một tên lửa của công ty SpaceX phóng lên từ tiểu bang California. Nó sẽ thực hiện cuộc hành trình dài 10 tháng đến một hệ thống tiểu hành tinh đôi.
Theo kế hoạch này, nếu con người có đủ thời gian để phản ứng kịp thời, tức nhiều thập kỷ sắp tới, thì sẽ có đủ năng lượng truyền vào một tiểu hành tinh đang lao nhanh để thay đổi quỹ đạo của nó và khiến cho nó trượt khỏi đường lao đến Trái Đất, tránh khỏi một thảm họa có thể gây ra sự tuyệt chủng của loài người.
Ông Casey Dreier, một phân tích gia của Tổ chức The Planetary Society, có viết trong một bản ghi nhớ hồi tháng 11 vừa qua cho rằng, "Không có nói quá lời khi cho rằng DART có thể là 1 trong những sứ mạng quan trọng nhất từng được NASA thực hiện".
"Thử nghiệm này là sự chứng minh cho thấy công nghệ này đã đủ mức hoàn thiện để đương đầu với mối đe dọa do các tiểu hành tinh mang đến cho Trái Đất", bà Lindley Johnson, nhân viên thuộc bộ phận Phòng thủ Hành tinh của NASA, cho biết tại một cuộc họp báo ngày 4/11/21.
Nơi mảnh vỡ chính của thiên thạch rơi xuống đã tạo thành 1 cái hố rộng 8 m trên mặt băng của hồ Chebarkul. (Ảnh: Eduard Kalinin)
Vào tháng 9/2022, nếu tất cả mọi thứ diễn ra theo đúng theo kế hoạch, tàu vũ trụ DART sẽ nhắm vào 2 tiểu hành tinh Dimorphos và Didymos. Hai tiểu hành tình này di chuyển cách nhau khoảng 1 km và Dimorphos quay quanh người anh em lớn hơn của nó mỗi 11 giờ 55 phút, "giống như kim đồng hồ".
Di chuyển với tốc độ 24,140 km/h, tàu vũ trụ DART sẽ va chạm trực diện với Dimorphos để vừa làm chậm tiểu hành tinh này một phần giây, vừa điều chỉnh chu kỳ quỹ đạo của nó chung quanh Didymos thêm vài phút.
Tiểu hành tinh Didymos này được phát hiện cách đây 25 năm và đã được giới khoa học phân tích kỹ lưỡng. Theo dự đoán, đường đi của nó sẽ không gặp Trái Đất trong tương lai nhưng quỹ đạo tương đối gần của nó đã mang lại cho giới khoa học một cơ hội tốt để quan sát nó bằng kính thiên văn từ khoảng cách gần 11 triệu km.
Hai tiểu hành tinh Diphormos và Didymos. (Ảnh: Washington News Today)
DART sẽ dùng chức năng ngắm mục tiêu bằng laser và các kỹ thuật có độ phân giải cao khác để tự động chọn điểm va chạm. Khi lao đến Dimorphos, camera của tàu vũ trụ này sẽ gửi hình ảnh trực tiếp về Trái Đất. Một vệ tinh hình khối nhỏ được phóng ra từ tàu chính trước khi va chạm cũng sẽ ghi lại hình ảnh từ một khoảng cách an toàn.
Trong hơn 15 năm, cớ quan NASA đã thừa lệnh của Quốc hội Mỹ để lập ra danh mục các "vật thể gần Trái Đất" (NEO) lớn hơn 140 m, kích thước có thể gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng.
"Mặc dù trong 100 năm tới đây sẽ không có thiên thạch nào lớn hơn 140 m có khả năng đâm vào Trái Đất, cho đến nay chúng tôi đã tìm ra gần 1 nửa trong số 25.000 NEO có kích cỡ bằng hoặc lớn hơn 140 m", Văn phòng Điều phối Phòng thủ Hành tinh của NASA cho hay.
Sự kiện thiên thạch rơi năm 2013 tại Chelyabinsk đã khiến cho chính phủ Hoa Kỳ chú ý và tăng thêm nguồn tài trợ cho việc phòng thủ hành tinh hơn 4.000% lên đến 200 triệu USD/năm trong thập kỷ vừa qua. Tuy nhiên, những thách thức trong việc phát hiện các "thiên thạch sát thủ vũ trụ" đang khiến cho họ phải tăng cường biện pháp để đối phó hiệu quả hơn.
Các kính thiên văn đặt trên Trái Đất có phạm vi hạn chế, không thể nhìn thấy các vật thể tiếp cận từ phía mặt trời. Ngoài ra, nhiều tiểu hành tinh phản xạ ánh sáng gần như bằng không và tất cả đều di chuyển với tốc độ kinh khủng, trung bình là gần 70.000 km/h.
Kích thước của tiểu hành tinh Dimorphos khi so sánh với Đấu trường La Mã ở Rome, Ý. (Ảnh: ESA)
Thêm vào đó, không phải tất cả các tiểu hành tinh đều nằm trong Thái dương hệ. Vào năm 2017, các nhà thiên văn học đã theo dõi "vị khách" lớn đầu tiên từ bên ngoài hệ Mặt trời. Đó là một vật thể kỳ dị dài 400 m, hình điếu xì gà được gọi là Oumuamua, quay quanh Mặt trời với tốc độ 315.431 km/h.
NASA có kế hoạch thử nghiệm bổ sung các kỹ thuật nhằm thay đổi quỹ đạo các thiên thạch sau khi có đầy đủ thông tin dữ liệu từ hoạt động phá hủy tiểu hành tinh Dimorphos từ DART (trong trường hợp sứ mạng này sẽ thành công).
"Máy kéo trọng lực" là một ý tưởng khác đang được xem xét. Đây là khái niệm gắn một tàu vũ trụ vào tiểu hành tinh để tăng thêm khối lượng của nó và từ từ làm thay đổi quỹ đạo của nó.
Dù vậy, việc quan sát đóng vai trò rất quan trọng để ngăn chặn lịch sử lặp lại. NASA và giới khoa học gia khác đang nỗ lực bù đắp thiệt hại sau sự sụp đổ năm 2020 của của Đài thiên văn Arecibo tại Puerto Rico. Đài thiên văn này đóng vai trò chủ chốt trong việc đánh giá các vật thể gần Trái Đất, giúp các nhà nghiên cứu xác định kích thước và quỹ đạo của chúng. Bà Johnson nhận định: "Chìa khóa của việc phòng thủ hành tinh là chủ động tìm ra các mối đe dọa trước khi chúng có sức tác động xấu đến Trái Đất".
"Vị khách" từ ngoài Thái dương hệ Oumuamua. (Ảnh: ESO)