Tweet
27/10/20
Các xung đột, bất đồng hiện diện trong mọi mối quan hệ, từ gia đình, bạn bè, học đường cho đến hãng sở, xã hội. Nó mạnh mẽ hơn khi liên quan đến chính kiến hay vấn đề thời cuộc quốc gia. Trong khi đây là điều tự nhiên, vì nhân sinh quan và tâm tính mỗi người đều khác biệt thì vấn đề đặt ra là bạn sẽ đối diện và giải quyết chúng như thế nào để tránh làm thương tổn các mối quan hệ; hay lý tưởng hơn nữa là làm sao để tạo ra sự gắn kết sau những bất đồng…
Xung đột nảy sinh từ những khác biệt lớn hay nhỏ. Nó xảy ra bất cứ lúc nào, nơi nào mà hai hay nhiều người không đồng ý về giá trị, nhận thức, ý tưởng hoặc nhu cầu của nhau. Những nhu cầu này có thể bao gồm nhu cầu được cảm thấy an toàn hoặc cần được tôn trọng và thừa nhận giá trị của mình; hoặc nhu cầu muốn gần gũi và thân mật hơn. Đôi khi những khác biệt có vẻ chỉ là những điều nhỏ, bình thường, nhưng khi xung đột kích hoạt cảm xúc thì vấn đề thường trở nên trầm trọng hơn.
Ví dụ nói về quan hệ thường nhật giữa cha mẹ và con nhỏ. Các em hiếu động, có nhu cầu muốn khám phá, thử nghiệm điều nguy hiểm như leo trèo trong khi cha mẹ có nhu cầu bảo vệ sự an toàn của con nên muốn ngăn cản. Sự khác biệt trong nhu cầu này ở mỗi bên thường xuyên dẫn đến xung đột. Trong trường hợp khác, các em thiếu niên có nhu cầu được giao du kết bạn, còn cha mẹ e ngại việc kết bạn sẽ dẫn đến ảnh hưởng xấu hay việc học. Giải quyết các điều không tránh khỏi này tưởng như dễ dàng nhưng cũng là thách đố cho những bậc cha mẹ muốn cân bằng mối quan hệ lành mạnh hơn là áp đặt mệnh lệnh. Và chắc chắn sẽ càng thách đố hơn trong các mối quan hệ xã hội vì người ta không có sự tương nhượng hay gắn bó mật thiết như trong gia đình.
Khi đối diện các bất đồng dù lớn hay nhỏ, trong gia đình hay ngoài xã hội, một khi sái cách thì có thể làm tổn hại hay tiêu hủy mối quan hệ đó. Ngược lại, một phương cách và thái độ đúng đắn và tích cực có thể giúp hai bên thông hiểu và tôn trọng, gắn bó nhau hơn. Tùy theo tâm tính mà mỗi người sẽ sử dụng phương cách khác nhau để giải quyết xung đột và bất đồng một cách tự nhiên hay có ý thức và được ưu tiên sử dụng thường xuyên.
Một trong những phương pháp khá phổ biến là mô hình Thomas-Kilmann TKI. Đây là một trong những lý thuyết áp dụng cho cá nhân và nhiều tập đoàn, hãng xưởng lớn nhỏ trên thế giới, sử dụng trong việc huấn luyện nhân viên cùng các cấp quản trị. Nó giúp các hãng gia tăng tính đồng đội, trang bị kỹ năng lãnh đạo, gia tăng hiệu suất lao động, giảm thiểu stress khi giới hạn hay loại trừ các bất đồng, tạo sự đoàn kết và tinh thần đồng đội nhiều hơn.
Mô hình này xác định hai kiểu người đứng trước các xung đột: quyết đoán và hợp tác. Những người quyết đoán thường muốn thỏa mãn nhu cầu của mình; trong khi những người hợp tác có khuynh hướng thỏa mãn nhu cầu đối phương. Không có cách nào trong mô hình TKI được xem là chuẩn mực và thích hợp duy nhất cũng như rất khó để thay đổi con người quyết đoán hay hợp tác. Vấn đề còn lại là chúng ta có thể sử dụng một cách uyển chuyển cả năm cách giải quyết, ứng với từng hoàn cảnh và từng người.
Nếu vấn đề không quá quan trọng, không ảnh hưởng đến bạn hay người khác, bạn có thể chọn cách hòa giải hay thỏa hiệp. Nếu cần chứng minh một quan điểm hệ trọng hay sai trái, ảnh hưởng và liên can đến nhiều người, bạn cần quyết đoán, đứng về lẽ phải và sự thật. Sự bất đồng đôi khi không diễn ra bằng lời nói mà có thể bằng sự im lặng, sự biểu cảm trên khuôn mặt hay hành vi cơ thể. Sự bất đồng vô ngôn dù không quyết liệt nhưng cũng không kém phần nguy hại nếu không chú tâm giải quyết. Sự bất đồng liên quan cảm xúc nên việc kiềm chế và kiểm soát cảm xúc là điều quan trọng. Do đó, dù chọn phương pháp nào thì thái độ hợp tác và sự tôn trọng là điều cần thiết, đặc biệt tránh việc chuyển sang việc tấn công cá nhân đầy cảm tính, không liên can đến vấn đề bất đồng như rất nhiều người thường vướng phải.
Để chiến thắng hay giải quyết trong các cuộc tranh luận hay bất đồng, trước hết hãy chiến thắng mình bằng thái độ hòa nhã, tích cực và tôn trọng người khác.
ĐINH YÊN THAO
The NewViet
Các xung đột, bất đồng hiện diện trong mọi mối quan hệ, từ gia đình, bạn bè, học đường cho đến hãng sở, xã hội. Nó mạnh mẽ hơn khi liên quan đến chính kiến hay vấn đề thời cuộc quốc gia. Trong khi đây là điều tự nhiên, vì nhân sinh quan và tâm tính mỗi người đều khác biệt thì vấn đề đặt ra là bạn sẽ đối diện và giải quyết chúng như thế nào để tránh làm thương tổn các mối quan hệ; hay lý tưởng hơn nữa là làm sao để tạo ra sự gắn kết sau những bất đồng…
Xung đột nảy sinh từ những khác biệt lớn hay nhỏ. Nó xảy ra bất cứ lúc nào, nơi nào mà hai hay nhiều người không đồng ý về giá trị, nhận thức, ý tưởng hoặc nhu cầu của nhau. Những nhu cầu này có thể bao gồm nhu cầu được cảm thấy an toàn hoặc cần được tôn trọng và thừa nhận giá trị của mình; hoặc nhu cầu muốn gần gũi và thân mật hơn. Đôi khi những khác biệt có vẻ chỉ là những điều nhỏ, bình thường, nhưng khi xung đột kích hoạt cảm xúc thì vấn đề thường trở nên trầm trọng hơn.
Ví dụ nói về quan hệ thường nhật giữa cha mẹ và con nhỏ. Các em hiếu động, có nhu cầu muốn khám phá, thử nghiệm điều nguy hiểm như leo trèo trong khi cha mẹ có nhu cầu bảo vệ sự an toàn của con nên muốn ngăn cản. Sự khác biệt trong nhu cầu này ở mỗi bên thường xuyên dẫn đến xung đột. Trong trường hợp khác, các em thiếu niên có nhu cầu được giao du kết bạn, còn cha mẹ e ngại việc kết bạn sẽ dẫn đến ảnh hưởng xấu hay việc học. Giải quyết các điều không tránh khỏi này tưởng như dễ dàng nhưng cũng là thách đố cho những bậc cha mẹ muốn cân bằng mối quan hệ lành mạnh hơn là áp đặt mệnh lệnh. Và chắc chắn sẽ càng thách đố hơn trong các mối quan hệ xã hội vì người ta không có sự tương nhượng hay gắn bó mật thiết như trong gia đình.
Khi đối diện các bất đồng dù lớn hay nhỏ, trong gia đình hay ngoài xã hội, một khi sái cách thì có thể làm tổn hại hay tiêu hủy mối quan hệ đó. Ngược lại, một phương cách và thái độ đúng đắn và tích cực có thể giúp hai bên thông hiểu và tôn trọng, gắn bó nhau hơn. Tùy theo tâm tính mà mỗi người sẽ sử dụng phương cách khác nhau để giải quyết xung đột và bất đồng một cách tự nhiên hay có ý thức và được ưu tiên sử dụng thường xuyên.
Một trong những phương pháp khá phổ biến là mô hình Thomas-Kilmann TKI. Đây là một trong những lý thuyết áp dụng cho cá nhân và nhiều tập đoàn, hãng xưởng lớn nhỏ trên thế giới, sử dụng trong việc huấn luyện nhân viên cùng các cấp quản trị. Nó giúp các hãng gia tăng tính đồng đội, trang bị kỹ năng lãnh đạo, gia tăng hiệu suất lao động, giảm thiểu stress khi giới hạn hay loại trừ các bất đồng, tạo sự đoàn kết và tinh thần đồng đội nhiều hơn.
Mô hình này xác định hai kiểu người đứng trước các xung đột: quyết đoán và hợp tác. Những người quyết đoán thường muốn thỏa mãn nhu cầu của mình; trong khi những người hợp tác có khuynh hướng thỏa mãn nhu cầu đối phương. Không có cách nào trong mô hình TKI được xem là chuẩn mực và thích hợp duy nhất cũng như rất khó để thay đổi con người quyết đoán hay hợp tác. Vấn đề còn lại là chúng ta có thể sử dụng một cách uyển chuyển cả năm cách giải quyết, ứng với từng hoàn cảnh và từng người.
Nếu vấn đề không quá quan trọng, không ảnh hưởng đến bạn hay người khác, bạn có thể chọn cách hòa giải hay thỏa hiệp. Nếu cần chứng minh một quan điểm hệ trọng hay sai trái, ảnh hưởng và liên can đến nhiều người, bạn cần quyết đoán, đứng về lẽ phải và sự thật. Sự bất đồng đôi khi không diễn ra bằng lời nói mà có thể bằng sự im lặng, sự biểu cảm trên khuôn mặt hay hành vi cơ thể. Sự bất đồng vô ngôn dù không quyết liệt nhưng cũng không kém phần nguy hại nếu không chú tâm giải quyết. Sự bất đồng liên quan cảm xúc nên việc kiềm chế và kiểm soát cảm xúc là điều quan trọng. Do đó, dù chọn phương pháp nào thì thái độ hợp tác và sự tôn trọng là điều cần thiết, đặc biệt tránh việc chuyển sang việc tấn công cá nhân đầy cảm tính, không liên can đến vấn đề bất đồng như rất nhiều người thường vướng phải.
Để chiến thắng hay giải quyết trong các cuộc tranh luận hay bất đồng, trước hết hãy chiến thắng mình bằng thái độ hòa nhã, tích cực và tôn trọng người khác.
ĐINH YÊN THAO
The NewViet