Tweet
Thuật ngữ "chưng diện" nay đã mang một ý nghĩa hoàn toàn mới.
Các hóa chất nguy hiểm hiện nay phổ biến đến mức chúng có thể được tìm thấy trong nguồn nước, thực phẩm và thậm chí kể cả quần áo chúng ta đang mặc.
PFAS là gì?
PFAS là chữ viết tắt của các chất perfluoroalkyl và polyfluoroalkyl gần như không thể phát âm được và còn được gọi là "hóa chất vĩnh cửu". Lý do mà chúng được gọi là "hóa chất vĩnh cửu" là vì chúng "không bị phân hủy trong môi trường mà thay vào đó sẽ được tích tụ hoặc tích lũy sinh học trong cá, động vật hoang dã và cơ thể người".
PFAS là đại diện cho một nhóm bao gồm hàng ngàn hóa chất nhân tạo được dùng trong một số ngành kỷ nghệ khác nhau và có thể tìm thấy trong một số lượng lớn các sản phẩm gia dụng, từ tấm thảm nhà đến loại chỉ nha khoa.
PFAS cũng là một nhóm hóa chất được dùng để làm lớp phủ và để sản xuất các sản phẩm chống nóng, dầu, vết bẩn, dầu mỡ và nước. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), lớp phủ này được ứng dụng trong nhiều loại sản phẩm bao gồm đồ trang trí nội thất, quần áo, chất kết dính, bao bì thực phẩm, bề mặt sản phẩm nấu nướng chống dính chịu nhiệt và phần cách điện của dây điện.
Các tính chất hóa học và vật lý độc đáo của PFAS trong việc chống dầu, nước, vết bẩn và đất, cũng như khả năng ổn định nhiệt và hóa học và giảm ma sát, có nhiều ứng dụng trong các ngành kỹ nghệ. Chúng bao gồm ngành kỹ nghệ hàng không vũ trụ, chất bán dẫn, điện tử, y tế, xe hơi, xây dựng và hàng không, theo ghi nhận của Hội đồng Quản trị Kỹ nghệ Liên bang.
Những vụ kiện cáo
Bất chấp tính cách hữu dụng của PFAS trong ngành kỹ nghệ và trong vô số sản phẩm gia dụng, ngày càng có nhiều cuộc nghiên cứu khoa học chứng minh cho thấy việc gia tăng tiếp xúc với PFAS có dính líu đến vô số vấn đề xấu cho sức khỏe. Với sự hiểu biết ngày càng tăng về các rủi ro, người tiêu dùng đã biết chú ý và chống lại các công ty sản xuất đã đưa chúng vào trong sản phẩm.
Gần đây, một loạt các vụ kiện tập thể chống lại các công ty với loại quần áo mà họ bán ra thị trường đã xảy ra. Các vụ kiện cho rằng các thương hiệu đang cố tình cáo sai sự thật khi nói rằng sản phẩm của họ là "bền vững", "tự nhiên" hoặc "lành mạnh" trong khi lại chứa hàm lượng PFAS độc hại. Một vụ kiện chống lại REI (Công ty Recreational Equipment), chủ yếu nhắm vào dòng sản phẩm áo mưa của hãng, đang được chuyển qua tòa án để thụ lý.
Theo Bloomberg Law, có hơn 6,400 vụ kiện liên quan đến PFAS đã được đệ trình lên tòa án kể từ năm 2005 và con số này đang gia tăng, đặc biệt là trong hai năm vừa qua, khi nhận thức về chất PFAS độc hại ngày càng tăng.
Trong một vụ kiện khác chống lại đồ lót nguyệt san tái sử dụng của Thinx, được phát hiện có chứa PFAS, công ty này đã dàn xếp, đồng ý trả đến 5 triệu USD sau khi bị cáo buộc gian lận và có các hành vi lừa đảo khác. Đơn khiếu nại, được nộp vào tháng 05/2022, cho biết: "Thông qua chiến dịch quảng cáo thống nhất và rộng rãi trên toàn quốc, Thinx đã khiến cho người tiêu dùng lầm tin rằng Đồ lót Thinx là sự lựa chọn an toàn, lành mạnh và bền vững cho phụ nữ và không có hóa chất độc hại". Đơn khiếu nại nói tiếp, "Trên thực tế, Đồ lót Thinx có chứa các hóa chất độc hại… gây ra nguy hiểm cho cơ thể phụ nữ và môi trường".
PFAS đã được tìm thấy trong nhiều loại quần áo từ quần áo mặc ngoài trời như áo khoác và áo mưa, quần đi bộ đường dài và áo sơ mi đến quần áo thể thao như quần tập yoga, quần legging và áo lót thể thao của các thương hiệu nổi tiếng như Lululemon, Gaiam, Old Navy, và Athleta. Nguồn ô nhiễm PFAS trong các loại quần áo này có xu hướng đến từ các phương pháp xử lý vải để tạo ra khả năng chống vết bẩn, chống nước, thấm ẩm và thấm mồ hôi, một điều cần lưu ý trong lần tới khi bạn ra ngoài mua sắm dụng cụ tập yoga mới hoặc áo khoác cho một ngày mưa.
PFAS cũng được tìm thấy trong hàng trăm sản phẩm tiêu dùng và quần áo được bán trên toàn quốc. Mặc dù những rủi ro sức khỏe liên quan đến việc mặc quần áo chứa PFAS vẫn chưa rõ ràng, nhưng hóa chất này có liên quan đến một loạt các tình trạng nghiêm trọng, từ cholesterol cao đến bệnh ung thư.
PFAS và sức khỏe con người
PFAS không phải là vấn đề mới mẽ và kể từ khi được phát minh vào những năm 1940, chúng đã tích tụ trong môi trường, chuỗi thức ăn và thật không may là cả trong cơ thể chúng ta. Theo CDC, PFAS hiện diện trong máu của gần như tất cả người Mỹ, chứng tỏ người dân Hoa Kỳ tiếp xúc rộng rãi với PFAS.
Ông Erik D. Olson, giám đốc chiến lược cao cấp về sức khỏe và thực phẩm của Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên (NRDC), cho biết, PFAS nguy hiểm vì ba lý do quan trọng sau: "Thứ nhất, cấu trúc của PFAS có thể chống lại sự phân hủy của môi trường và cơ thể. Thứ hai, chúng di chuyển tương đối nhanh trong môi trường, làm cho sự ô nhiễm trở nên khó kiểm soát. Thứ ba, với một số PFAS, ngay cả mức độ phơi nhiễm cực thấp cũng có thể gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe của chúng ta".
Nghiên cứu mới cho thấy các chất và hợp chất polyfluoroalkyl (PFAS) không chỉ gây ra ô nhiễm nguồn nước và thực phẩm mà kể cả không khí chúng ta đang hít thở. (Ảnh: Elizaveta Galitckaia/Shutterstock)
Theo Tổ chức "Quyền Được Biết" của Hoa Kỳ, một nhóm điều tra về sức khỏe cộng đồng và các nghiên cứu đã cho thấy về mối liên quan giữa việc phơi nhiễm PFAS với các vấn đề sức khỏe khác nhau, bao gồm:
Trẻ em đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi các hóa chất độc hại như PFAS vì cơ thể và bộ não của trẻ vẫn đang tăng trưởng và phát triển.
Một cuộc nghiên cứu được Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ công bố vào năm 2022 đã kiểm tra 72 sản phẩm dệt may dành cho trẻ em được bán trên thị trường tại các cửa hàng ở Hoa Kỳ và Canada với khả năng "chống vết bẩn", có nhiều sản phẩm trong số đó là đồng phục học sinh. Các chuyên gia nghiên cứu nhằm mục đích đánh giá xem quần áo có tiếp xúc đáng kể với PFAS hay không và họ đã phát hiện thấy đồng phục học sinh có mức PFAS cao, tương đương với quần áo mặc ngoài trời vốn có mức PFAS cao vì thường dễ bị ố và thấm nước.
Mức độ phơi nhiễm này đặc biệt nguy hiểm vì đồng phục học sinh được mặc trực tiếp trên da trong thời gian dài mỗi ngày từ 8-10 giờ. Cuộc nghiên cứu cho rằng, có khoảng một phần tư trẻ em ở độ tuổi đi học của Canada và Hoa Kỳ có thể đang bị tiếp xúc với chất hóa học này.
Cách thức để tránh PFAS
Mặc dù có mặt khá rộng rãi nhưng vẫn có nhiều cách thức để chúng ta có thể hạn chế việc tiếp xúc với PFAS, bắt đầu bằng việc nắm hiểu được chúng thường sẽ có mặt ở đâu.
Một bài báo từ "Quyền Được Biết" của Hoa Kỳ có trình bày chi tiết về mối lo ngại liên quan đến sức khỏe của các chất PFAS và liệt kê ra các con đường tiếp xúc với PFAS được giới nghiên cứu xác định, đó là:
Trong một bản tin vào tháng 3/2023, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) lần đầu tiên có đề xuất Quy định về Nước uống Quốc gia với PFAS với sáu chất PFAS có mặt trong nước uống, nêu rõ rằng, nếu được thực hiện đầy đủ, quy tắc này sẽ "ngăn ngừa hàng ngàn ca tử vong và giảm hàng chục ngàn ca bệnh nghiêm trọng do PFAS gây ra".
EWG cũng thiết lập ra một bản đồ quốc gia về mức ô nhiễm PFAS theo nơi cư trú, vì vậy bạn có thể xem mức độ phơi nhiễm của mình tại nơi mà bạn đang sinh sống.
Khi nói cụ thể về vấn đề quần áo, hãy lưu ý rằng quần áo ngoài trời và đồ thể thao có nguy cơ chứa PFAS cao hơn vì loại quần áo này có khuynh hướng chống nước, vết bẩn và mồ hôi. Rất nhiều quần áo trẻ em cũng có nhãn hứa hẹn rằng có khả năng chống ố và vết bẩn. Hãy đọc nhãn cẩn thận và nếu thứ gì đó được dán nhãn chống nước, vết bẩn hoặc mồ hôi, thì rất có thể chúng đang có chứa PFAS.
Bạn cũng có thể kiểm tra trang web của thương hiệu quần áo để xem liệu họ có đưa ra bất cứ tuyên bố công khai nào về việc sử dụng PFAS hay quần áo của họ có ghi rõ "không có PFAS" hay không.
NRDC đã tạo một thang điểm về PFAS để chấm điểm cho các thương hiệu may mặc khác nhau. PFAS Central, một dự án của Viện Chính sách Khoa học Xanh, cung cấp một danh sách hữu ích các thương hiệu và sản phẩm cung cấp thiết bị, quần áo ngoài trời không có chứa PFAS và các sản phẩm khác.
Một trong những cách tốt nhất để tránh tiếp xúc với loại "hóa chất vĩnh cửu" này là giữ cho cuộc sống trở nên đơn giản. Đã có một thời trong quá khứ không xa khi chúng ta sống mà không có loại quần áo hứa hẹn sẽ làm bay đi mồ hôi trong lớp học yoga hoặc làm cho vết cà phê trên quần áo biến mất một cách kỳ diệu và hậu quả của những sự tiện lợi mới này đối với sức khỏe của chúng ta dường như là quá lớn.
Vết bẩn và mồ hôi là điều tự nhiên, và khi xem xét những gì đang đe dọa sức khỏe, có lẽ chúng ta có thể học cách yêu thích việc bị ướt dưới mưa, tìm thấy sự hài hước khi làm đổ cà phê lên quần và đánh giá cao sự chăm chỉ khi phải đổ nhiều mồ hôi trong lớp học yoga.
PFAS được tìm thấy trong một số nhãn hiệu quần áo thể thao phổ biến. (Ảnh: antoniodiaz/Shutterstock)
ST
Các hóa chất nguy hiểm hiện nay phổ biến đến mức chúng có thể được tìm thấy trong nguồn nước, thực phẩm và thậm chí kể cả quần áo chúng ta đang mặc.
PFAS là gì?
PFAS là chữ viết tắt của các chất perfluoroalkyl và polyfluoroalkyl gần như không thể phát âm được và còn được gọi là "hóa chất vĩnh cửu". Lý do mà chúng được gọi là "hóa chất vĩnh cửu" là vì chúng "không bị phân hủy trong môi trường mà thay vào đó sẽ được tích tụ hoặc tích lũy sinh học trong cá, động vật hoang dã và cơ thể người".
PFAS là đại diện cho một nhóm bao gồm hàng ngàn hóa chất nhân tạo được dùng trong một số ngành kỷ nghệ khác nhau và có thể tìm thấy trong một số lượng lớn các sản phẩm gia dụng, từ tấm thảm nhà đến loại chỉ nha khoa.
PFAS cũng là một nhóm hóa chất được dùng để làm lớp phủ và để sản xuất các sản phẩm chống nóng, dầu, vết bẩn, dầu mỡ và nước. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), lớp phủ này được ứng dụng trong nhiều loại sản phẩm bao gồm đồ trang trí nội thất, quần áo, chất kết dính, bao bì thực phẩm, bề mặt sản phẩm nấu nướng chống dính chịu nhiệt và phần cách điện của dây điện.
Các tính chất hóa học và vật lý độc đáo của PFAS trong việc chống dầu, nước, vết bẩn và đất, cũng như khả năng ổn định nhiệt và hóa học và giảm ma sát, có nhiều ứng dụng trong các ngành kỹ nghệ. Chúng bao gồm ngành kỹ nghệ hàng không vũ trụ, chất bán dẫn, điện tử, y tế, xe hơi, xây dựng và hàng không, theo ghi nhận của Hội đồng Quản trị Kỹ nghệ Liên bang.
Những vụ kiện cáo
Bất chấp tính cách hữu dụng của PFAS trong ngành kỹ nghệ và trong vô số sản phẩm gia dụng, ngày càng có nhiều cuộc nghiên cứu khoa học chứng minh cho thấy việc gia tăng tiếp xúc với PFAS có dính líu đến vô số vấn đề xấu cho sức khỏe. Với sự hiểu biết ngày càng tăng về các rủi ro, người tiêu dùng đã biết chú ý và chống lại các công ty sản xuất đã đưa chúng vào trong sản phẩm.
Gần đây, một loạt các vụ kiện tập thể chống lại các công ty với loại quần áo mà họ bán ra thị trường đã xảy ra. Các vụ kiện cho rằng các thương hiệu đang cố tình cáo sai sự thật khi nói rằng sản phẩm của họ là "bền vững", "tự nhiên" hoặc "lành mạnh" trong khi lại chứa hàm lượng PFAS độc hại. Một vụ kiện chống lại REI (Công ty Recreational Equipment), chủ yếu nhắm vào dòng sản phẩm áo mưa của hãng, đang được chuyển qua tòa án để thụ lý.
Theo Bloomberg Law, có hơn 6,400 vụ kiện liên quan đến PFAS đã được đệ trình lên tòa án kể từ năm 2005 và con số này đang gia tăng, đặc biệt là trong hai năm vừa qua, khi nhận thức về chất PFAS độc hại ngày càng tăng.
Trong một vụ kiện khác chống lại đồ lót nguyệt san tái sử dụng của Thinx, được phát hiện có chứa PFAS, công ty này đã dàn xếp, đồng ý trả đến 5 triệu USD sau khi bị cáo buộc gian lận và có các hành vi lừa đảo khác. Đơn khiếu nại, được nộp vào tháng 05/2022, cho biết: "Thông qua chiến dịch quảng cáo thống nhất và rộng rãi trên toàn quốc, Thinx đã khiến cho người tiêu dùng lầm tin rằng Đồ lót Thinx là sự lựa chọn an toàn, lành mạnh và bền vững cho phụ nữ và không có hóa chất độc hại". Đơn khiếu nại nói tiếp, "Trên thực tế, Đồ lót Thinx có chứa các hóa chất độc hại… gây ra nguy hiểm cho cơ thể phụ nữ và môi trường".
PFAS đã được tìm thấy trong nhiều loại quần áo từ quần áo mặc ngoài trời như áo khoác và áo mưa, quần đi bộ đường dài và áo sơ mi đến quần áo thể thao như quần tập yoga, quần legging và áo lót thể thao của các thương hiệu nổi tiếng như Lululemon, Gaiam, Old Navy, và Athleta. Nguồn ô nhiễm PFAS trong các loại quần áo này có xu hướng đến từ các phương pháp xử lý vải để tạo ra khả năng chống vết bẩn, chống nước, thấm ẩm và thấm mồ hôi, một điều cần lưu ý trong lần tới khi bạn ra ngoài mua sắm dụng cụ tập yoga mới hoặc áo khoác cho một ngày mưa.
PFAS cũng được tìm thấy trong hàng trăm sản phẩm tiêu dùng và quần áo được bán trên toàn quốc. Mặc dù những rủi ro sức khỏe liên quan đến việc mặc quần áo chứa PFAS vẫn chưa rõ ràng, nhưng hóa chất này có liên quan đến một loạt các tình trạng nghiêm trọng, từ cholesterol cao đến bệnh ung thư.
PFAS và sức khỏe con người
PFAS không phải là vấn đề mới mẽ và kể từ khi được phát minh vào những năm 1940, chúng đã tích tụ trong môi trường, chuỗi thức ăn và thật không may là cả trong cơ thể chúng ta. Theo CDC, PFAS hiện diện trong máu của gần như tất cả người Mỹ, chứng tỏ người dân Hoa Kỳ tiếp xúc rộng rãi với PFAS.
Ông Erik D. Olson, giám đốc chiến lược cao cấp về sức khỏe và thực phẩm của Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên (NRDC), cho biết, PFAS nguy hiểm vì ba lý do quan trọng sau: "Thứ nhất, cấu trúc của PFAS có thể chống lại sự phân hủy của môi trường và cơ thể. Thứ hai, chúng di chuyển tương đối nhanh trong môi trường, làm cho sự ô nhiễm trở nên khó kiểm soát. Thứ ba, với một số PFAS, ngay cả mức độ phơi nhiễm cực thấp cũng có thể gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe của chúng ta".
Nghiên cứu mới cho thấy các chất và hợp chất polyfluoroalkyl (PFAS) không chỉ gây ra ô nhiễm nguồn nước và thực phẩm mà kể cả không khí chúng ta đang hít thở. (Ảnh: Elizaveta Galitckaia/Shutterstock)
Theo Tổ chức "Quyền Được Biết" của Hoa Kỳ, một nhóm điều tra về sức khỏe cộng đồng và các nghiên cứu đã cho thấy về mối liên quan giữa việc phơi nhiễm PFAS với các vấn đề sức khỏe khác nhau, bao gồm:
- Bệnh ung thư
- Dị tật bẩm sinh
- Bệnh tiểu đường
- Cholesterol
- Hormone
- Tăng trưởng của trẻ
- Béo phì
- Chức năng gan
- Chức năng thận
- Bệnh viêm ruột
- Các vấn đề về tuyến giáp
- Viêm loét đại tràng
Trẻ em đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi các hóa chất độc hại như PFAS vì cơ thể và bộ não của trẻ vẫn đang tăng trưởng và phát triển.
Một cuộc nghiên cứu được Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ công bố vào năm 2022 đã kiểm tra 72 sản phẩm dệt may dành cho trẻ em được bán trên thị trường tại các cửa hàng ở Hoa Kỳ và Canada với khả năng "chống vết bẩn", có nhiều sản phẩm trong số đó là đồng phục học sinh. Các chuyên gia nghiên cứu nhằm mục đích đánh giá xem quần áo có tiếp xúc đáng kể với PFAS hay không và họ đã phát hiện thấy đồng phục học sinh có mức PFAS cao, tương đương với quần áo mặc ngoài trời vốn có mức PFAS cao vì thường dễ bị ố và thấm nước.
Mức độ phơi nhiễm này đặc biệt nguy hiểm vì đồng phục học sinh được mặc trực tiếp trên da trong thời gian dài mỗi ngày từ 8-10 giờ. Cuộc nghiên cứu cho rằng, có khoảng một phần tư trẻ em ở độ tuổi đi học của Canada và Hoa Kỳ có thể đang bị tiếp xúc với chất hóa học này.
Cách thức để tránh PFAS
Mặc dù có mặt khá rộng rãi nhưng vẫn có nhiều cách thức để chúng ta có thể hạn chế việc tiếp xúc với PFAS, bắt đầu bằng việc nắm hiểu được chúng thường sẽ có mặt ở đâu.
Một bài báo từ "Quyền Được Biết" của Hoa Kỳ có trình bày chi tiết về mối lo ngại liên quan đến sức khỏe của các chất PFAS và liệt kê ra các con đường tiếp xúc với PFAS được giới nghiên cứu xác định, đó là:
- Nước uống.
- Đất và nước tại hoặc gần các bãi chất thải.
- Bọt chữa cháy.
- Các cơ sở hoặc nhà máy hóa chất sản xuất hoặc dùng PFAS.
- Đồ ăn.
- Bao bì thực phẩm.
- Sản phẩm gia dụng.
- Sản phẩm chăm sóc cho cá nhân.
Trong một bản tin vào tháng 3/2023, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) lần đầu tiên có đề xuất Quy định về Nước uống Quốc gia với PFAS với sáu chất PFAS có mặt trong nước uống, nêu rõ rằng, nếu được thực hiện đầy đủ, quy tắc này sẽ "ngăn ngừa hàng ngàn ca tử vong và giảm hàng chục ngàn ca bệnh nghiêm trọng do PFAS gây ra".
EWG cũng thiết lập ra một bản đồ quốc gia về mức ô nhiễm PFAS theo nơi cư trú, vì vậy bạn có thể xem mức độ phơi nhiễm của mình tại nơi mà bạn đang sinh sống.
Khi nói cụ thể về vấn đề quần áo, hãy lưu ý rằng quần áo ngoài trời và đồ thể thao có nguy cơ chứa PFAS cao hơn vì loại quần áo này có khuynh hướng chống nước, vết bẩn và mồ hôi. Rất nhiều quần áo trẻ em cũng có nhãn hứa hẹn rằng có khả năng chống ố và vết bẩn. Hãy đọc nhãn cẩn thận và nếu thứ gì đó được dán nhãn chống nước, vết bẩn hoặc mồ hôi, thì rất có thể chúng đang có chứa PFAS.
Bạn cũng có thể kiểm tra trang web của thương hiệu quần áo để xem liệu họ có đưa ra bất cứ tuyên bố công khai nào về việc sử dụng PFAS hay quần áo của họ có ghi rõ "không có PFAS" hay không.
NRDC đã tạo một thang điểm về PFAS để chấm điểm cho các thương hiệu may mặc khác nhau. PFAS Central, một dự án của Viện Chính sách Khoa học Xanh, cung cấp một danh sách hữu ích các thương hiệu và sản phẩm cung cấp thiết bị, quần áo ngoài trời không có chứa PFAS và các sản phẩm khác.
Một trong những cách tốt nhất để tránh tiếp xúc với loại "hóa chất vĩnh cửu" này là giữ cho cuộc sống trở nên đơn giản. Đã có một thời trong quá khứ không xa khi chúng ta sống mà không có loại quần áo hứa hẹn sẽ làm bay đi mồ hôi trong lớp học yoga hoặc làm cho vết cà phê trên quần áo biến mất một cách kỳ diệu và hậu quả của những sự tiện lợi mới này đối với sức khỏe của chúng ta dường như là quá lớn.
Vết bẩn và mồ hôi là điều tự nhiên, và khi xem xét những gì đang đe dọa sức khỏe, có lẽ chúng ta có thể học cách yêu thích việc bị ướt dưới mưa, tìm thấy sự hài hước khi làm đổ cà phê lên quần và đánh giá cao sự chăm chỉ khi phải đổ nhiều mồ hôi trong lớp học yoga.
PFAS được tìm thấy trong một số nhãn hiệu quần áo thể thao phổ biến. (Ảnh: antoniodiaz/Shutterstock)
ST
Attached Files
Comment