Báo cáo về ca tử vong có liên quan đến thuốc điều trị bệnh Alzheimer mới được FDA chấp thuận (Ảnh: Joshimerbin/Shutterstock)

Một bản báo cáo về ca bệnh có tiết lộ ra một người tham gia đã tử vong trong một cuộc thử nghiệm lâm sàng về phương pháp điều trị bằng kháng thể được Cơ quan An toàn Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận cho bệnh Alzheimer, và nguyên nhân tử vong có thể liên quan đến thuốc này.

Trường hợp này đã được công bố vào tháng 5/2023 trên Tập san Bệnh Alzheimer (the Journal of Alzheimer’s Disease), nêu ra các chi tiết về kết cuộc bất lợi chưa được báo cáo liên quan đến việc sử dụng lecanemab (Lequembi). Đây là một liệu pháp chống mảng bám amyloid nhằm làm chậm quá trình tiến triển của bệnh Alzheimer.

Mặc dù lecanemab đã được FDA chấp thuận nhanh chóng vào tháng 1/2023, nhưng Trung tâm Dịch vụ Medicare & Medicaid (CMS) đã từ chối đơn yêu cầu bảo hiểm rộng hơn theo Medicaid chỉ một tháng sau đó và duy trì chính sách hạn chế đối với loại điều trị bệnh Alzheimer này. Trong thư từ chối, CMS cho thấy những sự phân tích của mình khác với tiêu chuẩn của FDA, nêu bật những lo ngại kéo dài về mức an toàn và hiệu quả của loại thuốc này.

Khả năng tương tác của thuốc gây ra tử vong
Các chuyên gia nghiên cứu đã xem xét trường hợp của một phụ nữ 65 tuổi bị bệnh Alzheimer đã trải qua ba lần truyền lecanemab "nhãn đã mở" (open-label). Kháng thể thử nghiệm này nhắm vào các mảng protein amyloid, một điểm đặc trưng của bệnh Alzheimer. Thử nghiệm này kéo dài trong 18 tháng, thu hút 1,795 người tham gia từ 50 đến 90 tuổi bị bệnh Alzheimer ở giai đoạn đầu. Cuộc thử nghiệm nhằm đánh giá mức độ an toàn và hiệu quả của lecanemab như một lựa chọn điều trị có hứa hẹn tốt cho căn bệnh này.

Các tác giả xác định rằng, "Quá trình thực bào amyloid-beta do liệu pháp này gây ra đã có ảnh hưởng đến mô não và nguồn cung cấp máu của bệnh nhân. Quá trình thực bào thường liên đới đến việc dọn sạch các mảnh vụn và bảo vệ cho các tế bào thần kinh. Lecanemab, trong trường hợp này, đã kích thích quá trình thực bào amyloid-beta, cuối cùng dẫn đến sự tử vong đáng tiếc của bệnh nhân".

Tiến sĩ Rudolph J. Castellani, trưởng nhóm nghiên cứu và một giáo sư tại Trường Y khoa Feinberg thuộc Đại học ở Tây Bắc Hoa Kỳ, cho biết trong một tuyên bố, mặc dù đã tiến hành thử nghiệm lâm sàng trong hơn 20 năm và biết về các phản ứng bất lợi, nhưng các chuyên gia nghiên cứu vẫn còn hiểu biết khá hạn chế về cách thức mà các tế bào phản ứng với các kháng thể thử nghiệm và cách loại bỏ protein amyloid khỏi não. Ông nói: "Theo quan điểm của tôi, rõ ràng trong trường hợp này là phản ứng của bệnh nhân với liệu pháp chống beta amyloid đã gây ra các triệu chứng lâm sàng và xuất huyết mặc dù đã được can thiệp điều trị. Điều này làm nổi bật khả năng tương tác của thuốc có thể gây ra tử vong".

Ông nói thêm rằng, điều này đặt ra câu hỏi về việc liệu có thể đánh giá đầy đủ về mức độ của bệnh mạch máu não amyloid (CAA) vốn có sự khác biệt nhau trong bệnh Alzheimer, như đã quan sát thấy trong trường hợp này.

Trên một sự lưu ý tích cực, dường như có một số mức độ lọc thải amyloid và thậm chí có thể giảm phosphoryl hóa protein tau. Protein này cũng có liên quan đến bệnh thoái hóa thần kinh, vốn chưa được báo cáo trước đây.

Ông Castellani nói: "Tóm lại, mặc dù có sự cải thiện, nhưng phải trả giá bằng sự tổn thương các mạch máu nhỏ bị ảnh hưởng bởi CAA".

Tăng nguy cơ gây ra tác dụng phụ ở bệnh nhân bị bệnh mạch máu não
Tiến sĩ Marek Marsel Mesulam, trưởng khoa thần kinh học hành vi tại Khoa Thần kinh tại Trường Y khoa Feinberg thuộc Đại học ở Tây Bắc Hoa Kỳ, đã lưu ý trong một thông cáo báo chí rằng mặc dù lợi ích của thuốc có thể sẽ "khiêm tốn" ở cấp độ nhóm, nhưng phản ứng của từng bệnh nhân vẫn chưa chắc chắn và rõ ràng.

Hơn nữa, báo cáo về ca bệnh này nhấn mạnh những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra do tác dụng phụ của lecanemab. Điều này nhấn mạnh tầm nức quan trọng của việc sàng lọc bệnh nhân bị bệnh mạch máu não trước khi cho kê toa thuốc này. Ngoài ra, bệnh nhân nên được thông báo về những rủi ro gia tăng có liên quan đến điều trị chống đông máu cho đột quỵ nếu xảy ra.

Trong các cuộc thử nghiệm khác, những bệnh nhân bị tử vong khi điều trị bằng lecanemab cũng được dùng thuốc kích thích plasminogen mô (tPA). Tiến sĩ Marc Gordon, trưởng khoa thần kinh tại Bệnh viện Zucker Hillside, nói với giới báo chí rằng, vấn đề có thể không phải là do lecanemab gây ra chứng đột quỵ.

Ông nói: "Tôi nghĩ vấn đề ở đây là khi đang điều trị bằng lecanemab có các triệu chứng giống như đột quỵ, bệnh nhân đã được cho dùng tPA, loại thuốc làm tan cục máu đông và xuất hiện vấn đề xuất huyết từ đó. Việc xuất huyết có thể là do bệnh nhân bị bệnh mạch máu não amyloid, khiến các mạch máu dễ bị chảy máu hơn, đặc biệt là khi tiếp xúc với loại thuốc này".

Theo tiến sĩ Gordon, quy trình chấp thuận nhanh của FDA đối với lecanemab dựa trên số liệu ở giai đoạn 2 chứ không phải số liệu ở giai đoạn 3 của Clarity được công bố trên the New England Journal of Medicine (Tập san Y học New England) vào tháng 11/2022. Thông tin số liệu nghiên cứu ở giai đoạn 3 hiện đang được Ủy ban cố vấn FDA xem xét. Điều quan trọng là cần giải thích các sự kiện một cách nghiêm túc hơn nhưng không đồng nghĩa với việc ngăn cấm không cho phép ai được sử dụng thuốc này.

Quyết định của CMS có thể có được giải thích là Lecanemab thất bại mặc dù có kết quả khả quan.

Tiến sĩ về dược lý y tế Rebecca Edelmayer, giám đốc cao cấp về cam kết khoa học tại Hiệp hội Alzheimer, cho biết tổ chức này "rất phấn khởi" về việc ngày càng có nhiều phương pháp điều trị mới được chấp thuận và đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng cho bệnh Alzheimer. Bà cho biết: "Tuy nhiên, bất kể quy trình điều trị như thế nào, sẽ luôn có một cuộc thảo luận về cả lợi ích và rủi ro tiềm ẩn cho bệnh nhân khi họ nghĩ về các cơ hội lựa chọn cũng như kế hoạch điều trị và chăm sóc như thế nào".

Theo công ty dược của thuốc Eisai (hợp tác với Biogen), chi phí về điều trị lecanemab, ước tính khoảng 37,600 USD một năm. Điều này đặt ra một thách thức đối với những người nhận Medicaid, vốn phải tự trả tiền túi do quyết định của CMS.

Theo tiến sĩ Edelmayer, mặc dù CMS sẽ tiếp tục hoàn trả chi phí thuốc trong các cơ sở thử nghiệm lâm sàng theo "bảo hiểm có bằng chứng", nhưng việc ngưng bảo hiểm cho các phương pháp điều trị đã được chấp thuận trong nhóm này là điều đáng lo ngại và tạo ra các rào cản đối với việc tiếp cận.

Bà nói: "Quyết định tiếp tục từ chối bảo hiểm của phương pháp điều trị bệnh Alzheimer đã được FDA chấp thuận trong nhóm điều trị này của Trung tâm Trợ cấp y tế thực sự gây bối rối, thật kinh khủng. Nó thực sự tạo ra rào cản đối với việc tiếp cận việc điều trị này".
Đây không phải là lần đầu tiên quyết định của CMS ảnh hưởng đến các loại thuốc thuộc nhóm này. Aucanumab (Aduhelm), cũng do công ty Eisai hợp tác với Biogen để sản xuất ra, với chi phí ước tính là 28,200 USD mỗi năm (gần đây đã giảm được từ giá ban đầu là 56,000 USD), đang phải đối mặt với các hạn chế bảo hiểm tương tự sau khi được thuốc này đã được FDA nhanh chóng chấp thuận.

ST