Người Sài Gòn vốn đa dạng trong phong cách ẩm thực, đặc biệt là có nhiều sự lựa chọn thức ăn cho buổi điểm tâm sáng trước một ngày lao động hao tốn nhiều năng lượng cơ thể.

Không ai tắm cùng một chỗ trên một dòng sông, cũng không ai ăn mãi một món cho bữa ăn sáng dù món ấy là phở vốn là thứ dễ ăn, lại là món ngon, nhiều chất bổ dưỡng. Nhưng nếu cần sự thay đổi khẩu vị cho bữa ăn sáng, chọn món ăn rẻ tiền trong thời bão giá, lại ngon, no lâu, không hại bao tử thậm chí còn giúp ích cho người sở hữu cái dạ dày thường xuyên có “vấn đề”, có lẽ sẽ rất nhiều người tìm đến món xôi.

Xôi là thức ăn dân dã, ngày xưa bán ở chợ làng, đựng trong thúng, gói bằng lá chuối. Đây là món quà quê mà rất nhiều bà mẹ quê đi chợ sớm thường mua về làm quà cho con. Xôi được nấu bằng loại nếp rặt, không lộn một hột gạo mới bảo đảm được độ dẻo, thơm.

Tất nhiên xôi thường đi kèm với bắp, không phải bắp trái mà bắp chà, khi nấu những hột bắp nở ra, không nát mà mềm, dẻo, được người bán gói thành gói như gói xôi, bọc lá chuối, trên rắc một lớp đường cát trắng ngà, cơm dừa khô nạo nhuyễn, đậu phộng giã nát, thêm tí muối trộn với mè gọi là “muối mè”.

Có người ăn xôi trộn với bắp hoặc ăn riêng hai thứ khác nhau, nhưng xôi bắp miền Nam khác với xôi bắp miền Bắc, xôi bắp miền Nam vốn theo khẩu vị ngọt và béo của đường và nước cốt dừa. Xôi bắp miền Bắc hợp với khẩu vị mặn nên mới có xôi bắp ngọt, mặn…phục vụ cho khẩu vị cả hai miền, nhất là tại Sài Gòn vốn là thành phố ngụ cư của người dân khắp ba miền Bắc, Trung, Nam.

Không ai biết được gánh xôi của bà mẹ quê ở cả ba miền trên đất nước Việt Nam rời những chợ làng xa xôi để hiện diện ở thành phố Sài Gòn này từ lúc nào, góp vào nền văn hóa ẩm thực, đặc biệt là làm phong phú thêm danh mục thức ăn điểm tâm sáng cho người dân thành phố. Nhưng nếu để “trở bữa” cho phần ăn điểm tâm và chọn món xôi, nhiều người cư ngụ ở khu vực trung tâm thành phố và cũng không ít người ở các quận khác đi làm ở cơ quan, xí nghiệp, công ty tại quận 1 đều không quên bà bán xôi quê gốc Bắc, ngồi ở giao lộ Pasteur-Lê Thánh Tôn phường Bến Thành xế bên hông trụ sở UBND TP. Bà tên Nguyễn Thị Kiệm, có thâm niên bán xôi trên 60 năm ở đất Sài Gòn, xôi bà tất nhiên nấu theo gu Bắc, rất ngon, ăn một lần nhớ mãi nên bà có rất đông khách hàng quen thuộc và được gọi chết danh “Xôi Bà Kiệm”, giống như một thương hiệu đã được cầu chứng, không phải…tại tòa, mà là bằng uy tín tuổi đời, tuổi nghề đã trên 60 năm.

Bà Kiệm năm nay trên 80 tuổi, quê quán ở Hải Phòng, sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo đông anh chị em. Năm bà Kiệm mới 14 tuổi, bố mẹ mất, cô gái quê nghèo xứ Hải Phòng một mình rời quê di cư vào Nam năm 1954 và sinh sống bằng gánh xôi bắp mà cô gái nghèo ấy đã học được bí quyết nấu xôi bắp từ hồi còn ở quê nhà.

Mỗi ngày, từ lúc sáng sớm, người ta đã thấy cô gái người Bắc với gánh xôi nặng vai đến ngồi ở ngóc ngã tư Pasteur-Lê Thánh Tôn bán cho khách quen trong khu vực và khách vãn lai trên đường đi làm tấp vào ngồi ăn xôi bắp tại chỗ hoặc mua mang về nhà, vào sở làm. Theo thời gian, hình ảnh cô gái bán xôi xứ Bắc đã trở thành quen thuộc, và cũng theo năm tháng qua nhanh, cô Kiệm ngày ấy giờ đã trở thành bà Kiệm ở tuổi 80, vẫn ngày ngày bán xôi gánh trên góc đường cũ, chỉ khác chăng là thời giá gói xôi đã tăng, từ một gói 2 hào ngày xưa, giờ đã 10.000 đồng.

“Xôi Bà Kiệm” sở dĩ có được uy tín, trở thành thương hiệu xôi bắp hương vị Bắc giống như bánh xèo “Mười Xiềm”, ngoài số lượng khách hàng truyền thống đã không ngừng bổ sung lượng khách hàng “tiềm năng” do bà bán xôi nắm giữ bí quyết lôi kéo khách. Rồi một đồn mười, mười đồn trăm, cả người ở quận 1, quận 3, khách vãn lai đến Việt Kiều xa quê hương về nước đều nhớ hương vị xôi bắp Bà Kiệm mà tìm đến không chỉ mua ăn cho đỡ nhớ món quà quê mà còn mua về làm quà. Thế là “Xôi Bà Kiệm” sống mãi với thời gian, không gian, ít ra là cho tới thời điểm này, đã trên 60 năm
.
Lúc còn công tác ở một cơ quan đóng tại trung tâm quận 1, ngay phường Bến Thành, cứ vài hôm vào lúc sáng sớm tôi đều đi bộ ra góc đường Pasteur-Lê Thánh Tôn mua xôi bắp Bà Kiệm để “trở bữa” điểm tâm sáng cho đỡ ngán. Lâu dần trở thành mối ruột và là khách hàng “truyền thống” của bà Kiệm nên cũng lần mò tìm ra bí quyết nấu xôi của bà cụ kỹ tính này. Hóa ra chẳng có bí quyết gì hết mà lại là…bí quyết. Nấu xôi nếp, Bà Kiệm chọn loại nếp cái hoa vàng sàng sảy rất kỹ, không để lộn một hột gạo để nấu xôi. Đậu xanh bà ngâm kỹ, đãi vỏ, nấu chín nhừ rồi còn giã nhuyện. Xôi bắp, bà cũng chọn loại bắp trái hột đều, chắc, còn mềm…hành phi bà tự tay làm chứ không mua mối theo kiểu đại trà nên thơm, ngon, bảo đảm vệ sinh. Đặc biệt khi gói xôi cho khách hàng bà Kiệm không dùng bao nylon mà dùng lá chuối non, tự tay bà cắt lá thành từng mảnh vuông vứt vừa để gói xôi rồi bọc bên ngoài bằng giấy báo. Lá chuối non sẽ giữ cho xôi độ nóng, dẻo và không làm bay mùi vị của xôi.

Theo dòng thời gian và sự phát triển tất yếu của việc kinh doanh dù đó chỉ là một ngôi quán cóc đều có thể trở thành một nhà hàng sang trọng sau này. Nhưng với mặt hàng xôi thì luôn luôn phải nằm trong quang gánh của bà bán hàng có phong thái…chân quê thì mới là xôi và mới ngon.

Không ai vào nhà hàng để ăn một đĩa xôi, ngồi trong ghế sa lông rộng, nhạc xập xình và trước mặt là cái laptop thời thượng. Ăn xôi phải hối hả theo nhịp sống của người Sài Gòn, đạp xe đạp vã mồ hôi, phóng xe gắn máy vượt qua đám kẹt đường đầy khói bụi, lật đật tấp vào bà xôi hàng gánh nơi góc ngã tư đường mua vội. Đó mới thật sự là…hương vị xôi, một thức ăn điểm tâm mà cả vía lẫn hồn đều nồng đượm một góc trời quê. Ăn không chỉ để ngon, để no để vững bụng trước một ngày lao động vất vã mà còn để nhớ về ngóc ngách một thứ kỷ niệm nào đó đã phôi phai theo dòng thời gian và dòng chảy ngược xuôi một đời người.

Bây giờ, thỉnh thoảng một tuần vài hôm, lúc sáng sớm tôi vẫn phóng xe từ quận 3 ra quận 1, tìm tới góc đường Pasteur-Lê Thánh Tôn có bà hàng xôi quen thuộc để mua xôi bắp. Không chỉ riêng tôi, mà có lẽ rất nhiều người vẫn tìm đến góc ngã tư này mua xôi bắp hương vị Bắc của bà Kiệm.

Từ Kế Tường