Việc đúng sai đều nằm trong sự tương đối của thời gian và không gian.

Chiều hôm nay trời California bỗng dưng se lạnh và cơn hạn nhiều năm hình như vẫn còn đang tiếp diễn. Có người cho là vì sức nóng tăng nhanh trong biến đổi khí hậu toàn cầu (global warming) nên mới sinh cớ sự này. Có người lại nói rằng, do con người đã hủy hoại cây cỏ, làm ô nhiễm môi trường nên mới có kết cục ngày nay như thế này. Còn người khác lại lên tiếng là làm gì có chuyện sức nóng tăng nhanh trong khí hậu, mà do có sự thay đổi chu kỳ của thời tiết mà thôi! Người lại nói rằng đó là dấu hiệu ngày tận thế sắp đến, v...v… Dù là các khoa học gia hay người bình thường, không ai đồng ý với nhau hoàn toàn về sự biến đổi khí hậu này. Và tất nhiên, cuộc tranh cãi này vẫn còn đang tiếp diễn.

Chuyện xưa (theo Liệt Tử): Có hai đứa bé nọ tranh cãi nhau về chuyện mặt trời lúc vừa mới mọc và lúc giữa trưa, lúc nào thì ở gần hơn.
Một đứa nói rằng: Mặt trời lúc mới mọc ở gần ta hơn, về buổi trưa ở xa ta hơn vì mặt trời lúc mới mọc to như cái bánh xe, đến giữa trưa thì nhỏ như cái chén, thế chẳng phải tại xa ta mới nhỏ, gần ta mới to là gì?
Đứa kia giải thích ngược lại: Tôi cho mặt trời lúc mới mọc ở xa ta hơn, về buổi trưa mới ở gần ta hơn vì lúc mặt trời mới mọc thì mát mẻ, đến giữa trưa thì nóng bức, thế chẳng phải gần ta mới nóng, xa ta mới mát là gì?
Vậy là, cả hai đứa bé đều đưa ra được những dẫn chứng, cách suy luận xem chừng rất... hợp tình, hợp lý.

Tại xứ Mỹ này, nghề hái ra tiền là làm luật sư, là nghề chuyên cãi cọ để dành phần đúng về cho thân chủ của mình. Những người giàu sang sẽ trả rất nhiều tiền để dành được phần thắng, từ việc kiện tụng người ngoài cho đến cả người thân. Thậm chí có người không giàu cũng chịu chi rất tốn kém để giành được phần đúng cho mình.

Không biết đây có phải là bản chất chung của con người, nhưng ở đời ai cũng muốn rằng mình luôn đúng và ít khi chấp nhận mình đã sai. Phải chăng vì mình muốn bảo vệ cái bản ngã, cái tôi của mình nên luôn tìm mọi cách đem phần phải, phần đúng về cho mình? Hay có thể đó là do bản năng sinh tồn!? Nhưng nếu chúng ta dứt khoát cho rằng ý nào của mình cũng đúng cả, và chúng ta ai cũng tin là mình làm đúng hết! Vậy thì, ai là người sai ở đây? Đây là điểm rắc rối lớn trong đời sống.

Theo kinh Phật, có nói đến mười nền tảng của đức tin chân chính:

- Một là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều đó là truyền thuyết.
- Hai là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều đó thuộc về truyền thống.
- Ba là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều đó được nhiều người nhắc đến hay là tuyên truyền.
- Bốn là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều đó được ghi lại trong kinh điển hay sách vở.
- Năm là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều đó thuộc lý luận siêu hình.
- Sáu là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều đó phù hợp với lập trường của mình.
- Bảy là, chớ vội tin một điều gì, khi mà điều đó được căn cứ trên những dữ kiện hời hợt.
- Tám là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều ấy phù hợp với định kiến của mình.
- Chín là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều ấy được sức mạnh và quyền uy ủng hộ.
- Mười là, chớ vội tin một điều gì, chỉ vì điều ấy được các nhà truyền giáo hay đạo sư của mình thuyết giảng.

Cái thấy đúng hay sai của chúng ta thường được lọc qua lăng kính của những điều nói trên. Chúng ta thu nhặt những dữ kiện, tin tức, văn hóa, truyền thông, v.v... và rồi nhào nặn, tái chế chúng qua những phán đoán, nhận xét của riêng mình để biến chúng trở thành cái đúng của mình! Cho nên nếu không xem xét kỹ qua những kinh nghiệm sống cụ thể, chúng ta sẽ dễ dàng bị lừa dối, lừa đảo trắng trợn mà không hề hay biết!!!

Thế mới biết niềm tin có đôi lúc dễ dàng bị người khác lợi dụng và nếu mình không có kinh nghiệm sống thì rất dễ dàng bị lôi kéo. Nếu niềm tin mang lại thành công như thường thấy trong cuộc sống thì chẳng có gì để nói. Nhưng nếu gặp thất bại thì do bị lường gạt quá nhiều, dễ dàng sinh ra tâm nghi ngờ với mọi tình huống. Cả hai kết quả đều không mang lại niềm tin chân chính vì niềm tin chân chính này có được là do sống có chính kiến hẳn hòi, dựa vào từ những trải nghiệm cụ thể trong cuộc sống mà ra.