Tweet
Hiện AY.3 đã được phát hiện ở 61 quốc gia và có những lo ngại biến thể phụ này còn nguy hiểm hơn cả Delta.
Như một số phương tiện truyền thông đã đưa tin, một biến thể mới của virus SARS-CoV-2 có ký hiệu là AY.3 đã xuất hiện tại ít nhất 61 quốc gia. Điều này đang gây ra mối lo ngại lớn về việc nó có thể lây truyền nhanh hơn, mạnh hơn và kháng vắc-xin hơn so với biến thể Delta.
Vậy rốt cuộc, biến thể mới này là gì? Tại sao các nhà khoa học lại đặc biệt để mắt đến nó?
AY.3 là một biến thể phụ đáng lo ngại của Delta
Chúng ta biết rằng virus liên tục đột biến để tạo ra các biến thể mới của chúng. Trong khi SARS-CoV-2 đã đột biến tạo thành các biến thể mới có ký hiệu là Alpha, Beta, Gamma, Delta…, chính bản thân các biến thể này lại tiếp tục đột biến để tạo ra các biến thể phụ.
Nếu tính trên số lượng các đột biến mới thì mỗi biến thể SARS-CoV-2 đều đã có hàng chục cho tới hàng ngàn biến thể phụ mới. Tuy nhiên, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chỉ quan tâm đến các biến thể virus phổ biến cao nhất, có chứa đựng nguy cơ lây nhiễm gia tăng hoặc nguy hiểm hơn.
Họ phân loại chúng thành 3 nhóm biến thể giảm dần: Biến thể đáng lo ngại (Variants of Concern-VOC), Biến thể đáng quan tâm (Variants of Interest-VOI) và Biến thể cần theo dõi thêm (Alerts for Further Monitoring).
Trong khi biến thể Alpha không tạo ra biến thể phụ đáng lo ngại (VOC) nào, Beta tạo ra 2 (B.1.351.2 và B.1.351.3), Gamma tạo ra 5 (P.1.1, P.1.2, P.1.4, P.1.6 và P.1.7), Deta tạo ra 4 (AY.1, AY.2, AY.3 và AY.3.1):
Bảng phân loại các biến thể virus Covid 19
Như vậy AY.3 là một biến thể phụ của Delta, được WHO xếp vào hàng các biến thể đáng lo ngại. Các phương tiện truyền thông đại chúng thường gọi các biến thể phụ của Delta là "Delta Plus". Nhưng nếu gọi như vậy thì có đến 12 biến thể phụ của Delta bao gồm từ AY.1 đến AY.12 có thể được gọi theo cách này.
Vì vậy, AY.3 có thể là "Delta Plus", nhưng "Delta Plus" không có nghĩa là AY.3. Và không phải biến thể "Delta Plus" nào cũng nguy hiểm hơn so với Delta ban đầu.
Tại sao AY.3 lại được các giới khoa học đặc biệt chú ý?
Theo định nghĩa của WHO, AY.3 được xếp vào nhóm biến thể đáng lo ngại vì nó đã đạt được ít nhất một trong số các tiêu chuẩn sau so với loại virus SARS-CoV-2 ban đầu:
- Tăng khả năng lây truyền hoặc có các đột biến gây bất lợi trong dịch tễ
- Tăng độc lực hoặc có các thay đổi trên biểu hiện lâm sàng
- Làm giảm mức hiệu quả của các biện pháp y tế công cộng và xã hội, các biện pháp để chẩn đoán, vắc-xin và phương pháp điều trị có sẵn
Tuy loại AY.1 và AY.2 cũng đã đạt được một trong số các tiêu chuẩn này, nhưng trong số các biến thể phụ của Delta, AY.3 hiện là loại biến thể virus được các giới khoa học quan tâm nhiều nhất. Đó là do tỷ lệ lây nhiễm này cao hơn hẳn hai biến thể phụ còn lại.
Độ lây nhiễm phổ biến của các biến thể COVID-19 tại Mỹ, tỷ lệ nhiễm AY.3 đang gia tăng nhanh chóng.
Các giới khoa học cho biết, AY.1 chứa toàn bộ các đột biến của Delta cộng thêm một đột biến nữa, K417N từng được tìm thấy ở biến thể Beta. Nó xuất hiện ở 33 quốc gia nhưng có tỷ lệ phổ biến chỉ dưới 0,5%.
AY.2 cũng có đột biến K417N như AY.1 nhưng có thêm 2 sự thay đổi trên vùng tận cùng N (NTD) hay phần đầu tiên của protein gai virus thoát ra khỏi ribosome trong quá trình sản sinh tổng hợp. Biến thể phụ của chủng Delta này mới chỉ xuất hiện ở 7 quốc gia với tỷ lệ phổ biến cũng dưới 0,5%.
AY.3 là biến thể phụ đặc biệt nhất, dù có chứa ít sự đột biến hơn AY.1 và AY.2 và không chứa đột biến K.417N, nhưng nó lại có mức lây nhiểm cao hơn cả hai biến thể phụ kể trên. Hiện AY.3 đã được phát hiện ở 61 quốc gia, với tỷ lệ phổ biến lên đến 9,1%.
Tại một số quốc gia, tỷ lệ nhiễm biến thể Delta đang giảm dần bởi có sự tăng lên của các bệnh nhân nhiễm biến thể phụ AY.3. Như ở Mỹ, có khoảng 15% số ca nhiễm COVID-19 hiện tại là từ AY.3.
Bởi vậy, AY.3 được rất nhiều giới khoa học tại nhiều nước lo ngại và để mắt đến. Anh, Ấn Độ cũng báo cáo có sự gia tăng số trường hợp nhiểm biến thể phụ AY.3 này. Ngay cả một nước có độ bao phủ vắc-xin trên 60% như Israel vẫn phải đề cao cảnh giác khi mới phát hiện 10 ca nhiễm AY.3 chủ yếu là từ người nhập cảnh.
Các vị trí đột biến của biến thể Delta và các biến thể phụ của nó. Dù chứa ít đột biến hơn nhưng AY.3 đang lây nhanh hơn so với AY.1 và AY.2.
Vậy thì, AY.3 có nguy hiểm hơn Delta hay không?
Chúng ta biết Delta là một biến thể nguy hiểm hơn so với SARS-CoV-2 ban đầu, và có thể được coi là biến thể nguy hiểm nhất hiện tại dựa trên tốc độ lây lan của nó. AY.3 khi được xếp vào biến thể đáng lo ngại (VOC) nghĩa là nó cũng nguy hiểm hơn SARS-CoV-2 ban đầu.
Nhưng chúng ta không thể so sánh AY.3 và Delta theo quy luật bắc cầu. Hiện chưa có một nghiên cứu cụ thể nào đưa ra đủ bằng chứng khẳng định biến thể phụ AY.3 nguy hiểm hơn Delta. Mặc dù vậy, giới khoa học có một số manh mối để củng cố sự lo ngại này.
Ví dụ như theo một báo cáo gần đây của Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ cho thấy những người đã tiêm phòng Covaxin, một loại vắc-xin COVID-19 của Ấn Độ, đã sản xuất số lượng kháng thể chống lại biến thể Delta thấp hơn 23% (so với nhiễm trùng loại B.1 nói chung), thấp hơn 33% ở biến thể phụ AY.1 và thấp hơn gần 47% ở biến thể phụ AY.3.
Những kết quả này chỉ ra rằng, AY.3 dường như ít bị trung hòa hơn bởi vắc-xin so với các biến thể chủng B.1 bao gồm Alpha, Beta, Gamma và Delta.
Tại Israel, Tom Hertz, trưởng khoa Vi sinh, Miễn dịch học và Di truyền Đại học Ben Gurion cho biết, AY.3 có thể chứa các đột biến cho phép nó né tránh kháng thể và làm giảm mức hiệu quả của vắc-xin theo thời gian.
Chia sẻ quan điểm đó với ông là người đứng đầu bộ phận Quan hệ Quốc tế của Bộ Y tế Israel, Asher Shalmon. Ông nói: "AY.3 trông rất, rất độc, với tỷ lệ lây nhiễm cao, và có vẻ như nó đang tạo ra khả năng đề kháng tương đối với vắc-xin. Nếu biến thể này đến Israel, nó có thể là một bước ngoặt đẩy chúng ta vào tình huống phải phong tỏa, do đó chúng tôi đang cố gắng tránh nó bằng mọi cách".
Hiện chưa có một nghiên cứu khoa học cụ thể nào đưa ra đủ bằng chứng khẳng định biến thể phụ AY.3 sẽ nguy hiểm hơn Delta.
Tại Anh, nỗi lo sợ về biến thể AY.3 dường như cũng đang gia tăng. Giáo sư Christina Pagel, Giám đốc Đơn vị Nghiên cứu Hoạt động Lâm sàng của Đại học London cho biết bà đã tham khảo các thông tin dữ liệu từ Viện nghiên cứu di truyền học Sanger và thấy AY.3 "có thể né tránh hệ miễn dịch và dễ lây truyền hơn Delta".
Mặc dù vậy, giáo sư Pagel chưa chắc chắn 100% về nhận định đó. "Có nhiều điều chúng ta chưa biết về biến thể phụ này", bà nói. "Nhưng dù sao chúng ta cũng nên bắt đầu lập kế hoạch những việc cần làm [nếu nó thực sự nguy hiểm hơn Delta] đồng thời tiếp tục tìm hiểu thêm về AY.3".
Như một số phương tiện truyền thông đã đưa tin, một biến thể mới của virus SARS-CoV-2 có ký hiệu là AY.3 đã xuất hiện tại ít nhất 61 quốc gia. Điều này đang gây ra mối lo ngại lớn về việc nó có thể lây truyền nhanh hơn, mạnh hơn và kháng vắc-xin hơn so với biến thể Delta.
Vậy rốt cuộc, biến thể mới này là gì? Tại sao các nhà khoa học lại đặc biệt để mắt đến nó?
AY.3 là một biến thể phụ đáng lo ngại của Delta
Chúng ta biết rằng virus liên tục đột biến để tạo ra các biến thể mới của chúng. Trong khi SARS-CoV-2 đã đột biến tạo thành các biến thể mới có ký hiệu là Alpha, Beta, Gamma, Delta…, chính bản thân các biến thể này lại tiếp tục đột biến để tạo ra các biến thể phụ.
Nếu tính trên số lượng các đột biến mới thì mỗi biến thể SARS-CoV-2 đều đã có hàng chục cho tới hàng ngàn biến thể phụ mới. Tuy nhiên, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chỉ quan tâm đến các biến thể virus phổ biến cao nhất, có chứa đựng nguy cơ lây nhiễm gia tăng hoặc nguy hiểm hơn.
Họ phân loại chúng thành 3 nhóm biến thể giảm dần: Biến thể đáng lo ngại (Variants of Concern-VOC), Biến thể đáng quan tâm (Variants of Interest-VOI) và Biến thể cần theo dõi thêm (Alerts for Further Monitoring).
Trong khi biến thể Alpha không tạo ra biến thể phụ đáng lo ngại (VOC) nào, Beta tạo ra 2 (B.1.351.2 và B.1.351.3), Gamma tạo ra 5 (P.1.1, P.1.2, P.1.4, P.1.6 và P.1.7), Deta tạo ra 4 (AY.1, AY.2, AY.3 và AY.3.1):
Bảng phân loại các biến thể virus Covid 19
Như vậy AY.3 là một biến thể phụ của Delta, được WHO xếp vào hàng các biến thể đáng lo ngại. Các phương tiện truyền thông đại chúng thường gọi các biến thể phụ của Delta là "Delta Plus". Nhưng nếu gọi như vậy thì có đến 12 biến thể phụ của Delta bao gồm từ AY.1 đến AY.12 có thể được gọi theo cách này.
Vì vậy, AY.3 có thể là "Delta Plus", nhưng "Delta Plus" không có nghĩa là AY.3. Và không phải biến thể "Delta Plus" nào cũng nguy hiểm hơn so với Delta ban đầu.
Tại sao AY.3 lại được các giới khoa học đặc biệt chú ý?
Theo định nghĩa của WHO, AY.3 được xếp vào nhóm biến thể đáng lo ngại vì nó đã đạt được ít nhất một trong số các tiêu chuẩn sau so với loại virus SARS-CoV-2 ban đầu:
- Tăng khả năng lây truyền hoặc có các đột biến gây bất lợi trong dịch tễ
- Tăng độc lực hoặc có các thay đổi trên biểu hiện lâm sàng
- Làm giảm mức hiệu quả của các biện pháp y tế công cộng và xã hội, các biện pháp để chẩn đoán, vắc-xin và phương pháp điều trị có sẵn
Tuy loại AY.1 và AY.2 cũng đã đạt được một trong số các tiêu chuẩn này, nhưng trong số các biến thể phụ của Delta, AY.3 hiện là loại biến thể virus được các giới khoa học quan tâm nhiều nhất. Đó là do tỷ lệ lây nhiễm này cao hơn hẳn hai biến thể phụ còn lại.
Độ lây nhiễm phổ biến của các biến thể COVID-19 tại Mỹ, tỷ lệ nhiễm AY.3 đang gia tăng nhanh chóng.
Các giới khoa học cho biết, AY.1 chứa toàn bộ các đột biến của Delta cộng thêm một đột biến nữa, K417N từng được tìm thấy ở biến thể Beta. Nó xuất hiện ở 33 quốc gia nhưng có tỷ lệ phổ biến chỉ dưới 0,5%.
AY.2 cũng có đột biến K417N như AY.1 nhưng có thêm 2 sự thay đổi trên vùng tận cùng N (NTD) hay phần đầu tiên của protein gai virus thoát ra khỏi ribosome trong quá trình sản sinh tổng hợp. Biến thể phụ của chủng Delta này mới chỉ xuất hiện ở 7 quốc gia với tỷ lệ phổ biến cũng dưới 0,5%.
AY.3 là biến thể phụ đặc biệt nhất, dù có chứa ít sự đột biến hơn AY.1 và AY.2 và không chứa đột biến K.417N, nhưng nó lại có mức lây nhiểm cao hơn cả hai biến thể phụ kể trên. Hiện AY.3 đã được phát hiện ở 61 quốc gia, với tỷ lệ phổ biến lên đến 9,1%.
Tại một số quốc gia, tỷ lệ nhiễm biến thể Delta đang giảm dần bởi có sự tăng lên của các bệnh nhân nhiễm biến thể phụ AY.3. Như ở Mỹ, có khoảng 15% số ca nhiễm COVID-19 hiện tại là từ AY.3.
Bởi vậy, AY.3 được rất nhiều giới khoa học tại nhiều nước lo ngại và để mắt đến. Anh, Ấn Độ cũng báo cáo có sự gia tăng số trường hợp nhiểm biến thể phụ AY.3 này. Ngay cả một nước có độ bao phủ vắc-xin trên 60% như Israel vẫn phải đề cao cảnh giác khi mới phát hiện 10 ca nhiễm AY.3 chủ yếu là từ người nhập cảnh.
Các vị trí đột biến của biến thể Delta và các biến thể phụ của nó. Dù chứa ít đột biến hơn nhưng AY.3 đang lây nhanh hơn so với AY.1 và AY.2.
Vậy thì, AY.3 có nguy hiểm hơn Delta hay không?
Chúng ta biết Delta là một biến thể nguy hiểm hơn so với SARS-CoV-2 ban đầu, và có thể được coi là biến thể nguy hiểm nhất hiện tại dựa trên tốc độ lây lan của nó. AY.3 khi được xếp vào biến thể đáng lo ngại (VOC) nghĩa là nó cũng nguy hiểm hơn SARS-CoV-2 ban đầu.
Nhưng chúng ta không thể so sánh AY.3 và Delta theo quy luật bắc cầu. Hiện chưa có một nghiên cứu cụ thể nào đưa ra đủ bằng chứng khẳng định biến thể phụ AY.3 nguy hiểm hơn Delta. Mặc dù vậy, giới khoa học có một số manh mối để củng cố sự lo ngại này.
Ví dụ như theo một báo cáo gần đây của Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ cho thấy những người đã tiêm phòng Covaxin, một loại vắc-xin COVID-19 của Ấn Độ, đã sản xuất số lượng kháng thể chống lại biến thể Delta thấp hơn 23% (so với nhiễm trùng loại B.1 nói chung), thấp hơn 33% ở biến thể phụ AY.1 và thấp hơn gần 47% ở biến thể phụ AY.3.
Những kết quả này chỉ ra rằng, AY.3 dường như ít bị trung hòa hơn bởi vắc-xin so với các biến thể chủng B.1 bao gồm Alpha, Beta, Gamma và Delta.
Tại Israel, Tom Hertz, trưởng khoa Vi sinh, Miễn dịch học và Di truyền Đại học Ben Gurion cho biết, AY.3 có thể chứa các đột biến cho phép nó né tránh kháng thể và làm giảm mức hiệu quả của vắc-xin theo thời gian.
Chia sẻ quan điểm đó với ông là người đứng đầu bộ phận Quan hệ Quốc tế của Bộ Y tế Israel, Asher Shalmon. Ông nói: "AY.3 trông rất, rất độc, với tỷ lệ lây nhiễm cao, và có vẻ như nó đang tạo ra khả năng đề kháng tương đối với vắc-xin. Nếu biến thể này đến Israel, nó có thể là một bước ngoặt đẩy chúng ta vào tình huống phải phong tỏa, do đó chúng tôi đang cố gắng tránh nó bằng mọi cách".
Hiện chưa có một nghiên cứu khoa học cụ thể nào đưa ra đủ bằng chứng khẳng định biến thể phụ AY.3 sẽ nguy hiểm hơn Delta.
Tại Anh, nỗi lo sợ về biến thể AY.3 dường như cũng đang gia tăng. Giáo sư Christina Pagel, Giám đốc Đơn vị Nghiên cứu Hoạt động Lâm sàng của Đại học London cho biết bà đã tham khảo các thông tin dữ liệu từ Viện nghiên cứu di truyền học Sanger và thấy AY.3 "có thể né tránh hệ miễn dịch và dễ lây truyền hơn Delta".
Mặc dù vậy, giáo sư Pagel chưa chắc chắn 100% về nhận định đó. "Có nhiều điều chúng ta chưa biết về biến thể phụ này", bà nói. "Nhưng dù sao chúng ta cũng nên bắt đầu lập kế hoạch những việc cần làm [nếu nó thực sự nguy hiểm hơn Delta] đồng thời tiếp tục tìm hiểu thêm về AY.3".
Comment