Có khi nào bạn ngồi ăn ở một xe mì hay hủ tíu của mấy người Hoa và để ý đến những hình ảnh đầy mầu sắc trên các tấm kính của xe mì đó không?
Những hình vẽ đó không phải vẽ chơi đâu, mà mỗi tấm đều ghi lại một sự tích được truyền tụng của sử Tầu, đặc biệt vào thời Tam Quốc Chí.




Nhiều nhất bạn sẽ thấy hình ảnh của Quan Vân Trưòng tức Quan Công có bộ râu đen và dài, hay một tướng mặt đen xì, dữ dằn là Trương Phi; hay một nho sinh đầu đội mão tay cầm quạt lông thì đó chính là Gia Cát Lượng…những nhân vật lừng danh trong thời tam quốc.


Tuy nhiên phần lớn là mỗi bức tranh đều diễn tả một sử tích nổi bật mọi người biết, yêu thích, và được diễn thành tuồng trong dân gian, thí dụ như:

-Chiến tướng một tay ẳm đứa con nít tay kia cầm thương chiến đấu giữa một rừng quân địch, đó là tích “Triệu Vân Cứu Ấu Chúa”.

– Hình có ba người vây đánh một người: tức là chuyện “Tam Anh Chiến Lữ Bố” kể lúc cả ba người gồm Quan Công, Trương Phi, Lưu Bị cùng đánh với Lữ Bố.

– Cảnh một tướng cầm đao cỡi ngựa theo sau xe có hai người đàn bà: đó là chuyện “Quan Công Phò Nhị Tẩu”.

-Cảnh một tướng trẻ oai vệ được một cô gái đẹp dâng rượu, bên cạnh có một quan văn đó là tuồng ”Lữ Bố Hí Điêu Thuyền”.

-Hay hình một chiến tướng lẫm liệt đang uống rượu và một người đàn bà đang cầm dao kề vào cổ, đó là “Hạng Vũ Biệt Ngu Cơ”, một tích rất cảm động và lãng mạn nhứt trong truyện Hán Sở Tranh Hùng. Truyện kể rằng Sở Bá Vương Hạng Vũ bị quân Lưu Bang vây đã đến bước đường cùng, biết không thể thoát chết nên uống rượu cùng vợ là Ngu Cơ lần cuối để mai ra đánh trận cuối cùng. Ngu Cơ biết vậy nên sau khi dâng rượu và ca múa giải sầu cho Hạng Vũ xong, nàng dùng kiếm tự vẫn chết để cho Hạng Vũ khỏi bận lòng.Tương truyền nơi máu Ngu Cơ đổ xuống mọc lên một thứ cỏ hễ có rót rượu gần bên thì cỏ múa lả lướt như Ngu Cơ trong tiệc rượu của Hạng Vũ. Người ta gọi cỏ ấy là “Ngu Mỹ Nhân Thảo”.


Những hoa văn các điển tích xưa vẽ trên kính xe cũng nhuốm màu thời gian nhưng vẫn còn sắc nét. Các nét vẽ tinh tế sống động nhắc lại những cuộc chiến đẫm máu trong lịch sử Trung Hoa cổ đại. Ảnh Tri Thức.




Hay như tích Lã Bố lén hội phụng Nghi đình gặp Điêu Thuyền, một trong tứ đại mĩ nhân Trung Hoa xưa. Điều thú vị là các tích đều là văn hóa, lịch sử Trung Hoa nhưng người nghệ nhân đều có chú thích bằng từ thuần Việt như một sự kết giao hài hòa của văn hóa Việt – Trung. Ảnh Tri Thức.


Không cổ xưa như ở các gia đình khác, xe của dòng họ Tâm Ký di cư từ Quảng Đông sang có nhiều hoa văn sắc sảo và bóng loáng cuốn hút. Anh Tâm chia sẻ chiếc xe trước do đã quá lâu nên không còn nữa, chiếc xe này mới đóng lại. Gia đình vẫn yêu cầu giữ nguyên dáng vẻ như chiếc xe cũ để ghi nhớ lại những hình ảnh đẹp. Ảnh Tri Thức.

…
Lúc tôi còn nhỏ một lần ngồi ăn mì và ngắm bức tranh “Hạng Vũ Biệt Ngu Cơ”, ông chủ xe mì thách nếu tôi biết sự tích của cái hình đó, ông không lấy tiền. Ông xui quá, gặp phải tôi nói vanh vách nên phải chịu cho tôi tô mì free, ngon ơi là ngon!


ThaiNC




===


Cái ghế sắt xếp mặt gỗ của xe mì Tàu



Các bạn hãy để ý trong bức hình xe mì Tàu này, các bạn có ngó thấy mấy cái ghế xếp không? Chân ghế bằng sắt, mặt ghế bằng gỗ và có thể nói không quá đáng rằng đây là một loại ghế chuyên dụng của các xe bán hàng rong ở Sài Gòn- Chợ Lớn và nhiều tỉnh thành miền Nam Việt Nam ngày xưa.
Saigon 1969. Photo by Sonnyb. Xe hủ tiếu, đường Thái Lập Thành (nay là Đông Du)

Tuổi thơ tôi từng ngồi và luôn luôn thèm được đặt đít lên cái ghế này. Tôi và nhiều thế hệ người phương nam như tôi, được ngồi từ lúc chân chưa chạm đất để mắt ngó tranh kiếng vẽ tích Tàu hoặc cảnh sơn thuỷ trong lúc chờ ông Các Chú nấu mì.
Chờ đợi tô mì với cái lỗ mũi hít ngào ngạt mùi nước lèo, hành phi, tóp mở… và cổ họng nuốt ngược nước miếng là chờ đợi được lên hương sự sống của chính mình.
Thật khó tin khi cả không gian gốc cội văn hoá Hoa từ một món ăn được mở ra mà chỉ với một loại xe và ghế được chế để tiện cho khách và tiện cho chủ trong việc bán và ăn rong trên phố.
Cholon 1989. Wonton mee stall. Photo by Doi Kuro.


Nhìn lại mà thương các xe mì gõ ngày nay, bà con mình cũng lam lũ và đắc dụng với cái xe bán hàng rong và các dụng cụ của mình. Nhưng vì chỉ có vậy vậy thôi nên buồn do không thể mời thêm khách ăn chút không gian sắc màu văn hoá nào ngoài khói bụi phố phường dù bà con không phải nghèo văn hoá hay thiếu tự hào về văn hoá Việt.