(Minh họa)
Mỗi người sống trong một xã hội thường xoay quanh nhiều mối giao tiếp khác nhau: gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, thầy trò… Việc giao tiếp là nhu cầu tối thiểu cho việc duy trì những mối giao du đó. Mỗi ngày chúng ta được nghe rất nhiều lời đánh giá, nhận xét, bày tỏ về chính bản thân mình. Có khen, có chê, có khi chúng ta cảm thấy vui thích nhưng cũng nhiều khi thấy khó chịu trước những lời nói đó. Trước những lời nhận xét đó, mỗi người cần ghi nhớ câu nói của ông cha ta: "Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng".

Con người chúng ta ai cũng phải trải qua Sinh, Lão, Bệnh, Tử. Thuốc thang là dược liệu cần trong cuộc sống của mỗi người nhất là trong những lúc ốm đau, bệnh tật. Thuốc là sản phẩm do con người chế tạo ra. Nó rất đa dạng, có thuốc Đông y, hay thuốc Tây y nhưng nhìn chung hầu hết đều có vị đắng. Có người cho rằng uống thuốc là điều đơn giản giống như chúng ta ăn uống mỗi ngày nhưng đối với mốt số khác thì thuốc trở thành nỗi ám ảnh, lo sợ và khó tiếp nhận được từ vị đắng của thuốc. Nắm được vai trò quan trọng của thuốc cũng như hiểu rõ tâm lý sợ hãi của nhiều người đối với thuốc nên ông cha ta đã đưa ra lời khuyên: "Thuốc đắng dã tật" để khuyên bảo mọi người.

Bên cạnh sự phát triển của nền kinh tế xã hội thì đi đôi với đó là những hậu quả về ô nhiễm môi trường, những vấn đề về an toàn thực phẩm. Tất cả vấn đề này khiến cho tình trạng sức khỏe của con người ngày càng xấu đi, dễ bị mắc bệnh và nảy sinh ra nhiều căn bệnh lạ. Khi đó thuốc thang sẽ là thứ tối cần thiết. Nếu vì sợ mà trốn tránh uống thuốc sẽ khiến cho bệnh tình bị kéo dài, trở nên nghiệm trọng hơn và làm cho cơ thể chúng ta bị suy nhược, không thể tiếp tục học tập và làm việc được. Câu tục ngữ đã đưa ra lời khuyên rằng thuốc có đắng thì mới có công hiệu tốt và mỗi người cần phải vượt qua nỗi sợ hãi sợ thuốc, sợ đắng khi uống thuốc. Thuốc có thể rất đắng nhưng chúng ta chỉ cần chịu đựng trong chốc lát và sau đó chúng ta sẽ cảm thấy thoải mái trong người khi mà bệnh tình đã được đẩy lùi.

Cũng giống như thuốc, hằng ngày chúng ta phải tiếp xúc, giao tiếp với nhất nhiều người mà lời nói chính là đầu mối, là phương tiện quan trọng để trao đổi qua lại. Có khi chúng ta cảm thấy thích một số người vì họ nói chuyện dễ nghe, hay ghét một vài người vì họ nói năng thô lỗ hay thường hay chê bai, nói điều không tốt về người khác.

Nhưng nếu chỉ thích nghe những lời khen, lời nói tốt đẹp mà ghét hay bỏ ngoài tai những lời chê trách, nhắc nhở thì chúng ta sẽ không bao giờ có thể sửa đổi, tiến bộ lên được. Vế thứ hai của câu tục ngữ chính là để nói lên điều đó. "Sự thật" ở đây là những câu nói thật vạch trần những điểm yếu kém của người khác và nhất là khi được thốt ra từ những người thẳng thắn, bộc trực thì sẽ dễ dàng bị người đối diện bực tức, ghét bỏ.

Lời nói thật tuy có lợi cho người nghe nhưng ngược lại thì có hại cho người nói ra. Vì thế chúng ta phải hiểu rõ những ai là thật lòng, muốn tốt cho mình thì họ mới nói ra những sự thật về mình mặc dù biết trước rằng họ có thể sẽ bị ghét bỏ. Những người đó thường không quan tâm họ có bị ghét hay không bởi họ quan niệm rằng, thà để "mất lòng trước, được lòng sau" để vạch ra chuyện đúng sai, tốt xấu, còn hơn để người kia tiếp tục vấp sai trái, thiếu sót. Đó quả thật đúng là người mà chúng ta cần nên trân trọng, cảm tạ. Mỗi người chúng ta không có ai là hoàn hảo, sai lầm lớn nhỏ đều có thể xảy ra và nếu muốn cho bản thân được tốt lên, hoàn thiện hơn thì cần phải biết lắng nghe, biết nhận định đâu là phải trái đúng sai, nhất là từ những lời chê trách của người khác. Một lời chê đúng còn hơn mười lời khen ngợi đầy nịnh bợ dối trá. Có thể chúng ta chưa nhận ra khuyết điểm của bản thân nhưng với người ngoài cuộc họ có thể có nhận định rất sáng suốt và đứng đắn về điều đó.

"Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng" quả là một bài học sâu sắc cho mỗi người chúng ta. Khi sống ở đời cần phải biết vượt qua những khó trăn, trở ngại, biết cách cư xử đúng mực và quan trọng là phân biệt được phải trái, đúng sai. Bên cạnh đó còn phải biết ghi nhận những đánh giá, nhận xét của mọi người chung quanh để nâng cao, phát triển bản thân, có như vậy chúng ta mới đạt được những thành tựu trong đời sống nhiều thị phi này.