Tiếp theo tập truyện " Tôi phải sống " - Linh mục Lê Hữu Lễ
TRỞ LẠI TRẦN GIAN
Trên đường xuôi về trại Thanh Cẩm, chúng tôi dừng chân một đêm tại trại Văn Hòa ở ngoại ô Hà Nội.
Trại này xây dựng chưa xong, còn ngổn ngang vật liệu xây cất, gặp đêm đó mưa to nên trong trại lầy lội bùn sình dơ bẩn. Chúng tôi ghé vào trại này lúc quá nửa đêm, mệt nhọc, đói khát và bẩn thỉu.
Có nhiều người buồn đi đại tiện đến mức không còn chịu đựng nổi phải la lối trên xe và yêu cầu dừng lại để giải quyết nhu cầu tự nhiên này, nhưng vì lý do an ninh, cán bộ áp tải tù không cho xe dừng lại ban đêm.
Vì trại chưa có cầu tiêu nên cả nhóm chúng tôi buộc lòng phải giải quyết vệ sinh ngay trong sàn nhà lầy lội bùn sình nơi chúng tôi tạm nghỉ qua đêm.
Chiều tối ngày 4 tháng 8 năm 1978, nhóm “48 Quyết Tiến” chúng tôi lang thang lếch thếch, tay xách, nách mang, bước vào cổng trại Thanh Cẩm dưới cơn mưa tầm tã để bắt đầu một giai đoạn mới trong kiếp sống tù đày.
Chưa ai biết những gì đang chờ đợi trước mắt, nhưng anh em chúng tôi vui vẻ bảo nhau :
- “ Bất cứ kiểu gì cũng còn tốt hơn Cổng Trời ”.
Vừa bước vô tới hội trường giữa sân trại, một cảnh tượng lạ lùng đập vào mắt khiến tôi ngạc nhiên và vẫn còn nhớ mãi, đó là hình ảnh của cán bộ trực trại.
Lão này độ ngoài 50 tuổi, người ngợm trông bẩn thỉu và bèo nhèo như một cái nùi giẻ, loại nùi giẻ của thợ máy xe.
“Cái nùi giẻ” đó đang say rượu, chân nam đá chân chiêu, tay cầm gậy trúc cao quá đầu, múa may theo từng nhịp và la hét quát tháo ầm ĩ.
Rõ ràng là ông ta muốn dằn mặt bọn "lính mới" chúng tôi.
Cái hình thù dị hợm này xem chẳng giống ai.
Chân mang ủng cao gần tới đầu gối, hai ống quần ka-ki vàng của công-an xắn một cách vô trật tự lên tới bẹn để lộ một khúc chân đen đen mốc mốc trông đến khiếp !
Nhìn lão cán bộ Thượng úy trực trại dị hợm này, tôi lại liên tưởng tới bức tranh biếm họa vẽ hình Táo Quân . Một Táo Quân đang say rượu !
Trước mặt và chạy quanh ông ta, là hai anh tù mặc đồng phục màu xanh, chân mang dép râu, lăng xăng khua khoắng như những con rối để dẫn chúng tôi vào chỗ phải vào.
Tôi biết ngay đây là hai anh trật tự , vì trên trại Cổng Trời cũng có một anh tù hình sự làm trật tự.
Nhiệm vụ của anh là giúp cán bộ khám xét khi nhóm 20 anh em chúng tôi trong đội trừng giới từ trại Nam Hà mới chuyển lên đúng vào ngày lễ Giáng Sinh năm 1977.
Anh ta làm việc một cánh từ tốn và chậm rãi, chứ không quá lăng xăng như hai anh trật tự này.
TỔ CHỨC TRONG TRẠI
Các trại tù thuộc Bộ Nội Vụ, do công-an quản lý được tổ chức như sau :
Đứng đầu trại là một Ban Giám Thị gồm :
- Trại trưởng, trại phó và các ban, ngành lo về các phần vụ chuyên môn như :
- Ban Giáo Dục
- Ban An Ninh
- Ban Hồ Sơ
- Ban Tài Chánh
- Ban Cấp Dưỡng v.v...
Các tù nhân trong trại được phân làm từng đội, mỗi đội do một tù nhân làm đội trưởng và một cán bộ quản giáo trông coi.
Đội trưởng do Ban Giám Thị trại chỉ định theo đề nghị của Ban An Ninh.
Mỗi khi các tù nhân được di chuyển ra khỏi trại, như đi lao động chẳng hạn, phải có một hoặc hai cán bộ võ trang vác súng dài đi theo canh giữ.
Ban đêm, các cán bộ võ trang này thay phiên nhau tuần tra trong và ngoài vòng rào của trại để ngăn ngừa tù nhân trốn trại.
Ban ngày các tù nhân thuộc trách nhiệm của ban quản giáo, và ban đêm, sau khi điểm danh vào buồng, họ thuộc trách nhiệm của cán bộ võ trang.
Trực tiếp lo về sinh hoạt và đời sống của tù nhân có :
- Ban Trực Trại, đứng đầu là một cán bộ Trực Trại.
Để điều hành công việc trong trại, cán bộ trực trại thường chọn một số tù nhân được trại tín nhiệm để phụ trách các công tác như :
- Trật tự, y tế và văn hóa.
Nhóm này còn được gọi là Ban Thi Đua.
Các chức vụ trong Ban Thi Đua này do Ban Giám Thị chỉ định theo đề nghị của Ban An Ninh.
Trong các công tác kể trên, công tác trật tự được coi là quan trọng nhất, do một anh Trật tự điều hành.
Anh này có quyền hành nhất trong trại, chỉ sau cán bộ mà thôi.
Muốn được làm trật tự thường phải có nhiều công trạng với trại, được trại tín nhiệm. Thêm vào đó cũng còn phải có sức mạnh nữa.
Ngoài nhiệm vụ trông coi trật tự trong trại, anh trật tự còn phụ giúp cán bộ trực trại coi khu kiên giam và khu kỷ luật, như :
- Khóa cùm các tù nhân bị phạt kỷ luật vào buổi tối và tháo ra vào buổi sáng.
Trật tự cũng có nhiệm vụ gánh khẩu phần ăn lên phát cho các tù nhân bị kiên giam và kỷ luật mỗi ngày hai lần, trưa và chiều.
Đồng thời, trật tự cũng đi điểm danh với cán bộ trực trại vào buổi tối, sau đó khóa các buồng và sáng ra mở cửa buồng.
Mỗi lần trật tự làm công tác trên khu kiên giam hay khu kỷ luật thường có cán bộ đi theo, nhưng cũng rất nhiều khi trật tự chỉ đi một mình, lúc đó vai trò của anh không khác gì của một cán bộ.
Ở một vài trại, các anh trong Ban Thi Đua có phòng riêng, ban đêm không ngủ chung với các tù nhân khác.
Cũng có những người tuy không có “công trạng” nhiều với trại, nhưng nhờ đút lót tiền của cho cán bộ trực trại và cán bộ an ninh nên được cho làm trật tự.
Chức trật tự thuộc diện “sĩ quan” so với đám tù.
Họ không phải đi lao động vất vả như các anh em khác.
Họ có quyền hành và dĩ nhiên là được tự do hơn.
Cũng có trường hợp được chọn nhờ to con lớn xác và có tướng mạo trông “ngầu” !
Đây cũng là một yếu tố quan trọng để được chọn vì làm trật tự ngầm hiểu là giữ vai trò quả đấm của trại.
TRỞ LẠI TRẦN GIAN
Trên đường xuôi về trại Thanh Cẩm, chúng tôi dừng chân một đêm tại trại Văn Hòa ở ngoại ô Hà Nội.
Trại này xây dựng chưa xong, còn ngổn ngang vật liệu xây cất, gặp đêm đó mưa to nên trong trại lầy lội bùn sình dơ bẩn. Chúng tôi ghé vào trại này lúc quá nửa đêm, mệt nhọc, đói khát và bẩn thỉu.
Có nhiều người buồn đi đại tiện đến mức không còn chịu đựng nổi phải la lối trên xe và yêu cầu dừng lại để giải quyết nhu cầu tự nhiên này, nhưng vì lý do an ninh, cán bộ áp tải tù không cho xe dừng lại ban đêm.
Vì trại chưa có cầu tiêu nên cả nhóm chúng tôi buộc lòng phải giải quyết vệ sinh ngay trong sàn nhà lầy lội bùn sình nơi chúng tôi tạm nghỉ qua đêm.
Chiều tối ngày 4 tháng 8 năm 1978, nhóm “48 Quyết Tiến” chúng tôi lang thang lếch thếch, tay xách, nách mang, bước vào cổng trại Thanh Cẩm dưới cơn mưa tầm tã để bắt đầu một giai đoạn mới trong kiếp sống tù đày.
Chưa ai biết những gì đang chờ đợi trước mắt, nhưng anh em chúng tôi vui vẻ bảo nhau :
- “ Bất cứ kiểu gì cũng còn tốt hơn Cổng Trời ”.
Vừa bước vô tới hội trường giữa sân trại, một cảnh tượng lạ lùng đập vào mắt khiến tôi ngạc nhiên và vẫn còn nhớ mãi, đó là hình ảnh của cán bộ trực trại.
Lão này độ ngoài 50 tuổi, người ngợm trông bẩn thỉu và bèo nhèo như một cái nùi giẻ, loại nùi giẻ của thợ máy xe.
“Cái nùi giẻ” đó đang say rượu, chân nam đá chân chiêu, tay cầm gậy trúc cao quá đầu, múa may theo từng nhịp và la hét quát tháo ầm ĩ.
Rõ ràng là ông ta muốn dằn mặt bọn "lính mới" chúng tôi.
Cái hình thù dị hợm này xem chẳng giống ai.
Chân mang ủng cao gần tới đầu gối, hai ống quần ka-ki vàng của công-an xắn một cách vô trật tự lên tới bẹn để lộ một khúc chân đen đen mốc mốc trông đến khiếp !
Nhìn lão cán bộ Thượng úy trực trại dị hợm này, tôi lại liên tưởng tới bức tranh biếm họa vẽ hình Táo Quân . Một Táo Quân đang say rượu !
Trước mặt và chạy quanh ông ta, là hai anh tù mặc đồng phục màu xanh, chân mang dép râu, lăng xăng khua khoắng như những con rối để dẫn chúng tôi vào chỗ phải vào.
Tôi biết ngay đây là hai anh trật tự , vì trên trại Cổng Trời cũng có một anh tù hình sự làm trật tự.
Nhiệm vụ của anh là giúp cán bộ khám xét khi nhóm 20 anh em chúng tôi trong đội trừng giới từ trại Nam Hà mới chuyển lên đúng vào ngày lễ Giáng Sinh năm 1977.
Anh ta làm việc một cánh từ tốn và chậm rãi, chứ không quá lăng xăng như hai anh trật tự này.
TỔ CHỨC TRONG TRẠI
Các trại tù thuộc Bộ Nội Vụ, do công-an quản lý được tổ chức như sau :
Đứng đầu trại là một Ban Giám Thị gồm :
- Trại trưởng, trại phó và các ban, ngành lo về các phần vụ chuyên môn như :
- Ban Giáo Dục
- Ban An Ninh
- Ban Hồ Sơ
- Ban Tài Chánh
- Ban Cấp Dưỡng v.v...
Các tù nhân trong trại được phân làm từng đội, mỗi đội do một tù nhân làm đội trưởng và một cán bộ quản giáo trông coi.
Đội trưởng do Ban Giám Thị trại chỉ định theo đề nghị của Ban An Ninh.
Mỗi khi các tù nhân được di chuyển ra khỏi trại, như đi lao động chẳng hạn, phải có một hoặc hai cán bộ võ trang vác súng dài đi theo canh giữ.
Ban đêm, các cán bộ võ trang này thay phiên nhau tuần tra trong và ngoài vòng rào của trại để ngăn ngừa tù nhân trốn trại.
Ban ngày các tù nhân thuộc trách nhiệm của ban quản giáo, và ban đêm, sau khi điểm danh vào buồng, họ thuộc trách nhiệm của cán bộ võ trang.
Trực tiếp lo về sinh hoạt và đời sống của tù nhân có :
- Ban Trực Trại, đứng đầu là một cán bộ Trực Trại.
Để điều hành công việc trong trại, cán bộ trực trại thường chọn một số tù nhân được trại tín nhiệm để phụ trách các công tác như :
- Trật tự, y tế và văn hóa.
Nhóm này còn được gọi là Ban Thi Đua.
Các chức vụ trong Ban Thi Đua này do Ban Giám Thị chỉ định theo đề nghị của Ban An Ninh.
Trong các công tác kể trên, công tác trật tự được coi là quan trọng nhất, do một anh Trật tự điều hành.
Anh này có quyền hành nhất trong trại, chỉ sau cán bộ mà thôi.
Muốn được làm trật tự thường phải có nhiều công trạng với trại, được trại tín nhiệm. Thêm vào đó cũng còn phải có sức mạnh nữa.
Ngoài nhiệm vụ trông coi trật tự trong trại, anh trật tự còn phụ giúp cán bộ trực trại coi khu kiên giam và khu kỷ luật, như :
- Khóa cùm các tù nhân bị phạt kỷ luật vào buổi tối và tháo ra vào buổi sáng.
Trật tự cũng có nhiệm vụ gánh khẩu phần ăn lên phát cho các tù nhân bị kiên giam và kỷ luật mỗi ngày hai lần, trưa và chiều.
Đồng thời, trật tự cũng đi điểm danh với cán bộ trực trại vào buổi tối, sau đó khóa các buồng và sáng ra mở cửa buồng.
Mỗi lần trật tự làm công tác trên khu kiên giam hay khu kỷ luật thường có cán bộ đi theo, nhưng cũng rất nhiều khi trật tự chỉ đi một mình, lúc đó vai trò của anh không khác gì của một cán bộ.
Ở một vài trại, các anh trong Ban Thi Đua có phòng riêng, ban đêm không ngủ chung với các tù nhân khác.
Cũng có những người tuy không có “công trạng” nhiều với trại, nhưng nhờ đút lót tiền của cho cán bộ trực trại và cán bộ an ninh nên được cho làm trật tự.
Chức trật tự thuộc diện “sĩ quan” so với đám tù.
Họ không phải đi lao động vất vả như các anh em khác.
Họ có quyền hành và dĩ nhiên là được tự do hơn.
Cũng có trường hợp được chọn nhờ to con lớn xác và có tướng mạo trông “ngầu” !
Đây cũng là một yếu tố quan trọng để được chọn vì làm trật tự ngầm hiểu là giữ vai trò quả đấm của trại.
Comment